Bookbox

Во далечната 1980 еден филозоф опишува мисловен експеримент, кој во следните неколку децении ќе стане најшироко анализираниот аргумент во когнитивната наука, а денес задира во природата на ВИ. Откако неодамна почина на 93 години, Џон Серл ќе биде запаметен токму по него. 

На 6 и 7 октомври 2025 (понеделник и вторник) од 19 часот ќе се одржи 11-тото издание на Меѓународниот фестивал на етнографски филм - ЕТНОФФ. Богатата програма содржи филмови од различни делови на светот кои ја истражуваат универзалната човечка состојба, но и опишуваат специфични културни контексти. Влезот е бесплатен!

Ќе се преиспитуваат околностите за смртта на Хантер С. Томпсон

Сопругата на новинарот и писател побара нова истрага од Бирото за истраги во Колорадо, иако неговата смрт во 2005 година беше прогласена за самоубиство.

Кој би победил помеѓу витез и самурај?

Во различни делови на светот се развиле два вида воини – европските витези и јапонските самураи. И двата реда оставиле силна трага во историјата и се сметаат за едни од највештите борци на сите времиња. Никогаш не се сретнале на бојно поле, но сличната улога во своите општества ги прави лесно споредливи.

Најспомнуваната актерка во Холивуд се вика Тили Норвуд. Како која Тили Норвуд?

Тили наводно не е замена за вистински актери, туку експериментален проект кој треба да се толкува во истата линија со анимација, кукларство или компјутерски генерирана графика. 21-от век изгледа ќе биде дефиниран од вакви „синтетички таленти“. Но во моментов ваквите експерименти наидуваат и на силни реакции, секако од човечки актери.

„Бергман е единствениот што го знаев што плачел кога умрел Хитлер“

Стелан Скарсгорд е шведски актер најпознат по својата соработка со Ларс фон Трир, но и по неколку американски блокбастери. Во неодамнешно интервју тој се отвори во врска со соработката со славниот Ингмар Бергман. 

Уште еден скандал со лажен мемоар

Пар на своја 50-годишна возраст прави лоша инвестиција и губи големи пари. Наскоро стануваат бездомници, а сопругот е дијагностициран со тешка болест. Немајќи друго чаре, тие почнуваат да пешачат, над 1000 километри, живеејќи од добрината на непознати. Вдахновена приказна, само, дали е вистинита?

40 години од Лајв Ејд: кога рокенролот го освои светот

Ако прашањето за некои повозрасни генерации гласеше - каде бевте дента кога се случи атентатот на Кенеди? - така за генерациите кои беа барем во основно во таа 1985-та беше важно каде беа и што правеа на 13 јули истата година. Затоа што без оглед на утописката замисла да се нахрани светот, една идеја го сплоти преку музиката. 

Ерик Ајдл: „Ништо не е посмешно од луѓе што не се смеат“

Koга во 2021 излезе веста дека поранешниот Монтипајтоновец е дијагностициран со рак на панкреас, нештата не изгледаа добро. Но сега, откако го преброди најлошото, на 83 години Ајдл се подготвува за првата Британска турнеја од 1973. Во интервју за Гардијан тој одговара на прашања поднесени од негови колеги и обожаватели. 

Ако имате кошмари може да ви е од - сирењето

До сега мал број научни истражувања ја испитувале врската помеѓу храната и лошиот сон. Едно нова студија се обидува да го направи токму тоа. Заклучок: помалку сирење, особено навечер.

Необичната сличност помеѓу спортски навивач и верник

Исто како што заедничките молитви ги зближуваат верниците, така и заедничкото навивање - на стадиони, во дневни соби или онлајн - создава чувство на заедништво и припадност. Нова книга ја прикажува спортската вера како универзална потреба на луѓето за припадност и емоционална стабилност.

Кога тенисот бил опасен спорт кој се играл со волнени топчиња

Деновиве внимателно ги следиме натпреварите на Вимблдон, со сите предизвици на внесувањето на ВИ наместо човечки линиски судии, повреди поради кои се предаваат мечеви, славни личности во публика и засега без скршени рекети. Порано се играло само со дланка и со многу тврди топчиња кои можеле навистина да повредат. 

Kако Луис Мамфорд го оживеа Мелвил

1930. Авторот на „Моби Дик“ е починат веќе 40 години, своевремено отфрлен од критиката и во меѓувреме заборавен од читателите. Луис Мамфорд, од друга страна, е ѕвезда во подем во американското културно мијле, експерт во области од екологија, преку социологија до урбанизам. Во времето по Првата светска војна и соочен со Големата депресија, вториов нашол утеха и инспирација во делата на Мелвил, кого го извлекол од заборавот.

Новата Барби има дијабет

Најновата кукла носи модерен син топ со точки, кратко здолниште со набори, високи потпетици - и инсулинска пумпица. Таа е првата кукла од брендот што живее со тип 1 дијабетес. Со ова Мател го проширува обемот на производи со кои би можеле да се идентификуваат што поголем број деца, но и преку кои се шири свесноста за различни заболувања. 

Ако не ве бива за математика пробајте со благи електро шокови

Лекот да ти бил пет пари, ама кој да го знаел? Нова студија сугерира дека внимателно контролирана електрична стимулација на мозкот може да ги подобри математичките способности, особено со луѓе со послаби врски во одреден дел од мозокот. 

Заборавената нихилистка Вера

Нова поставка во лондонски театар на помалку познат драмски текст на Оскар Вајлд е инспирирана од приказната за 22-годишна руска револуционерка и атентаторка од крајот на 19 век.

Данок, ама не за неженети туку за - незаљубени!

Денес често се зборува за тешкотиите на наоѓањето љубов, за предизвиците на љубовните врски и бракови, за невозвратените чувства. Но истите овие теми ги обработувале и старите Грци и Римјани – и многу од нивните размислувања сè уште звучат актуелно.

Илузијата на сандакот: гледате кругови или правоаголници? 

Се сеќавате на онаа слика на која некои гледаа црн а други син фустан, па не си веруваа едни на други дека го гледаат спротивното? Таа се базираше на тоа како мозокот ја интерпретира светлината. Една друга илузија прави да гледате кругови или правоаголници, наводно базирано на тоа од каде сте.

А што ако тоа е тоа?

Митологијата на пропуштеното претпоставува дека некаде постои „правилна“ верзија на животот — паралелен тек во кој направивме подобри избори, стекнавме подлабоки искуства, тргнавме по „оптималниот“ пат низ лавиринтот од можности. Тоа е магиско размислување преправено во амбиција. Тоа е верување дека животот е тест со точни одговори.

Супер-анархист, а не супер-херој: Супермен на почетокот бил „насилен социјалист“

На 11 јули е најавена премиера на нов филм за суперхеројот на Ди-си комикс. Иако денес е познат како ултимативниот американски господин Најс Гај, во 1930-тите тој не почнал на тој начин. 

Од нашиот специјален известувач: „Гленгери“ на Бродвеј

„Ти си среќен човек“ - му велам на Илија, кога ми кажува дека ќе ја гледа претставата правена според култен филм, во која ни помалку ни повеќе играат Бил Бур, Киран Калкин, Боб Оденкирк. Точно да седат на сцена и да ќутат би било супер, а камоли да ни ја раскажат приказната за отровот на капитализмот, капнат на раната на средната класа, која сонува за живот по овој живот...таму некаде Гленгерово.  

Уметникот што здроби Тесла со огромна скулптура

Скулпторот Чавис Мармол нема автомобил, туку се движи со велосипед. Но тоа не го спречило во неговиот уметнички порив - да спушти реплика од девет тони од глава изработена по урнек на древните Олмечки статуи врз кров на Тесла. Сатиричен и ангажиран перформанс што стана хит на социјалните мрежи. 

Медалите на пријателството

Необична и инспиративна приказна за двајца јапонски спортисти, кои во далечната 1936, на Олимписките игри во Берлин, имале идентичен резултат во скок со стап. Организаторите не им дозволиле да го делат второто и третото место. Кога се вратиле дома, ги стопиле медалите и самите си ги поделиле.

Имате ли „книжевен дечко“?

Совршениот маж постои - барем на страниците на книгите. Тој е таканаречен „книжевен дечко“, лик во кој читателките се „зацопуваат“ иако знаат дека е фиктивен. Овој феномен постои со векови, но денес добива нова димензија, особено на социјалните мрежи.

Букбокс гледаше: „Монахот и пушката“ (Бутан, 2024)

Сатиричен филм за преминот на Бутан од кралство во парламентарна демократија, процес започнат во 2006 - некои сцени во кои „јатаци“ на западните организации во бели џипови се обидуваат да ги „цивилизираат“ локалците ќе ви се видат необично познати. 

Штикли, кал и жуљеви: кратка историја на чевлите

Чевлите се единствен облековен предмет што се обликува според телото. Кожата како материјал станува „втора кожа“, се прилагодува на стапалото и начинот на одење. Носените чевли откриваат информации за сопственикот: начинот на движење, здравствена состојба, социјална положба. Историчарите ги користат како примарен извор – ниту еден друг предмет не го „содржи“ телото на својот носител на таков начин.

Сте чуле за ирските хипхопери Никеп? Би требало. 

Дали уметноста треба да биде политичка - ова е жешка тема деновиве по концертот на Масив Атак во Скопје, кој беше полн со такви пораки поврзани со војните во Украина и Газа. Таа мора да биде таква, вели бенд од Ирска, кој успеа низ рап супкултурата да ја поддржи борбата за заштита на ирскиот јазик и идентитет.

Политичарите оглупуваат на жешко

Насловот и воопшто истражувањето за коешто станува збор може да се толкува на најмалку два начина. Првиот - политичарите се генерално паметни, ама кога температурите растат стануваат мрзи па се изразуваат попросто. Вториот - политичарите се генерално глупи, а во жешки денови дополнително затупуваат.

Букбокс гледаше: „Лекцијата“ (2023)

Разочарувањето од филм е многу поголемо ако тој има одлични предуслови да биде добар - приказна, актерска екипа, локација - а не е. Тогаш е тешко и да се покаже со прст каде е промашено, ама чувството е такво. Како со овој филм.