Bookbox

Електричниот накит и заборавениот гениј што го осветлил Париз

Париз веќе речиси два века е познат како „Градот на светлината“, симбол на Просветителството и технолошкиот напредок. Но историјата речиси целосно заборавила една од најнеобичните и најубави примени на светлината во париското општество од крајот на 19 век – електричниот накит.

Сарма од која ви се плаче

Повеќето од нас мислат дека храната ја вкусуваме само со јазикот. Но експерименталниот психолог Чарлс Спенс од Оксфорд со децении покажува дека јадењето е целосно мултисензорно искуство: во него учествуваат видот, слухот, допирот, па дури и емоциите. Тој ја објаснува оваа идеја преку т.н. „парадокс на провансалското розе“: виното што на одмор, на плажа и на сонце ни изгледа прекрасно, дома во студена зимска вечер го нема истиот вкус.

10 божикни песни кои биле забранети

Годините минуваат, но едно правило останува - ако имате добра песна за зимските празници, тогаш може да си накривите капа и богами и цел живот да цицате од успехот на истата, осудувајќи ги сиротите трговци и славеници да го слушаат вашиот глас по молови и радио станици. Но вашата песна може да испадне и контроверзна, па наместо да го слави Божик да испадне дека е богохулие.

Златните глобуси воведуваат категорија „Најдобар подкаст“

Подкастите стануваат дел од Златните глобуси, со воведување нова категорија „најдобар подкаст“, што ја одразува нивната сè поголема културна важност. Во САД денес повеќе млади луѓе слушаат подкасти отколку што гледаат класична телевизија, а многу миленијалци би сакале да се сретнат со омилениот подкаст-водител повеќе отколку со филмска или ТВ ѕвезда. 

Сте слушнале за експерименталниот град Зузалу во Црна Гора?

Во последните децении сè почесто се појавува идејата дека наместо да живееме во мал број држави, градови и култури што бавно се менуваат, треба да создадеме мноштво нови заедници – од дигитални „држави“, преку експериментални градови, до вистински автономни зони. Така, луѓето не би биле врзани за местото на раѓање, туку би можеле свесно да изберат заедница што одговара на нивните вредности, велат поддржувачите на оваа идеја.

Најдобрите книги за 2025 година

Гладијатори и диктатори, волци и орхидеи се дел од овогодишна листа на најдобри книги од повеќе жанрови, по избор на „Економист“. 

Жетончиња, ама не за флипери

Не сите антиквитети носат возвишена и „чиста“ историја. Некои од нив во себе кријат попровокативно минато, полно со алузии на кадифени завеси, пригушена светлина од свеќи и на ноќен, таен живот. Во случајов станува збор за жетони со кои можеле да се добијат специфични услуги во „градот на светлината“.

Очи ширум затворени, вистинска - дали Кјубрик всушност покажал со прст на Епстин?

Околу филмот на Кјубрик со Том Круз и Никол Кидман се плете цела теорија на заговор. Според неа, тој е всушност предупредување или разобличување на реален педофилски култ меѓу светската елита. Маскираната оргија не е метафора, туку директен приказ на реални настани, а Кјубрик не го довршил своето дело бидејќи бил убиен за филмот да биде скратен и „исчистен“ од најинкриминирачките делови. Некои тврдат дека недостасуваат цели 24 минути.

Ново домашно милениче - чајна габа

Навидум ова и не е некоја тема за Букбокс. Ама има врска со социјални мрежи, младинска култура и што е најважно - со чај.

Кој е физичарот од Ем-ај-ти кој беше убиен во својот дом?

Нуно Гомез Луреиро, нуклеарен научник и професор на ΜΙΤ од Португалија, неодамна беше смртно застрелан во својот дом во близина на Бостон. Додека надлежните се во потрага по можниот сторител, јавноста развива теории - човекот се занимавал со развој на технологии кои би им ги испразниле џебовите на многумина на кои сега им се преполни.

Пржена камила, чорба од кенгур: божикната вечер кога Парижаните од зорт ја изеле својата зоолошката градина

Зимата 1870–1871 година била длабоко трауматичен период за жителите на Париз. Во само неколку месеци градот претрпел повеќе разурнувања отколку во кој било друг конфликт дотогаш, а сепак овој настан речиси исчезнал од колективната меморија. Причините за тоа се разбирливи, особено ако се земе предвид до какви крајности биле доведени луѓето за да преживеат.

Футуристите и нивната моќ не само да го предвидат, туку и да го обликуваат светот

Футурологијата, односно практиката на предвидување на иднината, не се состои само во замислување можни сценарија, како што тоа го прават филозофите или писателите на научна фантастика. Футуристите често настапуваат со авторитет, со тврдење дека нивната визија е неизбежна и дека токму тие имаат увид, ресурси или моќ да ја реализираат. Затоа нивните предвидувања често се прифаќаат од влади и корпорации како основа за политики и економски стратегии. Историјата покажува дека оние што ја „поседувале“ иднината, всушност поседувале и значајна форма на моќ.

Психијатарот кој ги проучувал нацистичките челници по Втората светска војна

Нов филм на Џејмс Вандербилт под наслов „Нинберг“ ја раскажува малку познатата приказна за психијатарот кој добивајќи задача да ја процени менталната и душевна состојба на нацистичките водачи пред нивното судење за воени злосторства опсесивно се обидува да го разбере феноменот на злото, истовремено воспоставувајќи сомнително блиска врска со Херман Геринг. Човекот реално постоел и се викал Даглас Кели. 

„Мечка“ е јапонско канџи на 2025-та

Симболот 熊, што значи „мечка“, е избран за канџи на годината во Јапонија за 2025 година, по гласање на јавноста. Изборот ја одразува атмосферата на годината, која многумина ја доживеале како тешка и вознемирувачка, а честите вести за диви мечки што навлегуваат во населени места и напаѓаат луѓе исто така одиграле улога. 

Дали машините страдаат?

Во последните децении се проширува таканаречениот „морален круг“ – идејата дека нашата емпатија и морални обврски постепено се протегаат и кон суштества што порано биле исклучени. Благодарение на тоа, денес повеќе се внимава на страдањето на животните, се инсистира на производи кои не вклучуваат суровост, а вегетаријанството и веганството стануваат сè поприсутни. Но сè уште не е јасно што точно значи „страдање“ и до каде треба да оди таа емпатија. Прашањето станува уште покомплексно во 21 век, со појавата на вештачката интелигенција, која ја отвора дилемата дали страдањето мора нужно да биде поврзано со биолошко тело.

Вистинската приказна за сопственичката на италијанското еротско списание „Плејмен“

Италијанска минисерија на Нетфликс е во седум епизоди се фокусира на пресвртен момент во историјата на еротско списание од крајот на 1960-тите, кога сопругата на неговиот сопственик го спасува од пропаѓање, но истовремено го менува и пристапот кон третирањето на „жешките“ теми.

Кинеската поема со бесконечно многу варијанти која може да се чита во сите правци

Дело на генијална авторка, „Ѕвездениот мерач“ е истовремено и графичка поема и експериментален текст кој може да се чита во различни правци, со илјадници варијанти. Веројатно никогаш нема да дочекаме да биде преведена целосно - на англиски постојат само делумни обиди кои изгледаат како кодирани пораки од вселената. 

Војна на фонтовите: Калибри наспроти Тајмс њу роман

По вчерашното (11.12.) објавување на веста дека Државниот секретар на САД, Марко Рубио, наредил во дипломатска преписка повеќе да не се користи Калибри и да се применува традиционалниот Тајмс, oдеднаш типографијата стана „жешка“ тема, што покажува дека таа не само што се однесува на естетиката и техничките аспекти на комуникацијата, туку може, како во случајов, да има врска и со идеологијата и таборските препукувања. 

Од 1970-тите наваму стиховите на поп песни стануваат понегативни

Во последниве 50 години, текстовите на популарните песни во САД станале поедноставни, понегативни и почесто содржат зборови поврзани со стрес, покажува анализа објавена во Сајентифик Рипортс. Авторите сметаат дека овие промени ја одразуваат сложената улога на музиката во справувањето со стресот.

Од книги кои ќе завршеле во отпад Словенците ја имаат направено најголемата книжарница во земјата

Во Словенија речиси секој ден во мелници завршуваат по тон книги и списанија, претворени во безоблична каша. Едно здружение, вознемирено од ваквиот податок, во 1995 решава да стори нешто. 

Да ти имало филм за Буковски што никој го нема видено

Приказната е следна: Џејмс Франко во 2013 направил филм за Чарлс Буковски (наводно) врз основа на негова автобиографска книга. Но поради тужба за авторските права врз делото, излегувањето на филмот е запрено, иако Франко подоцна добил на суд.

Што е тоа „неаниморфичен“?

Терминот се користи за да опише личност која изгледа помладо од својата вистинска возраст. Потекнува од комбинација на два старогрчки корени: „неос“ што значи млад и „морфe“ што значи форма или облик. Во суштина, се однесува на физички изглед што остава младешки впечаток, дури и кога личноста може да биде значително постара. Ама кога ќе го прашате Четџипити за дефиниција на терминот, тој почнува да „халуцинира“ на многу интересен начин.

Ефектот на Матилда

Во 1945 година Ото Хан (на фотографијата десно) ја добил Нобеловата награда за хемија за откривањето на нуклеарната фисија. Неговата долгогодишна соработничка, физичарката Лиза Мајтнер (лево), не добила никакво признание, иако нејзиното знаење и нејзината работа биле клучни за ова откритие. Овој пример не е осамен случај. Низ историјата, бројни жени научници биле маргинализирани, заборавени или целосно изоставени од официјалната историја на науката. Оваа појава е толку честа што има и свое име – Матилдин ефект.

Дали нашите предци чувствувале болка, радост и тага на истиот начин како и ние?

Историчарот Роб Бодис ве поканува да замислите средновековен дрводелец кој во својата работилница прави маса. Во еден момент ја промашува шајката и си го удира палецот. Прашањето, вели Бодис, не е само дали ова го здоболело (сигурно да), туку што всушност значело тоа чувство за човекот од тоа време. Со други зборови - што значело за него тоа искуство?