Во 1945 година Ото Хан (на фотографијата десно) ја добил Нобеловата награда за хемија за откривањето на нуклеарната фисија. Неговата долгогодишна соработничка, физичарката Лиза Мајтнер (лево), не добила никакво признание, иако нејзиното знаење и нејзината работа биле клучни за ова откритие. Овој пример не е осамен случај. Низ историјата, бројни жени научници биле маргинализирани, заборавени или целосно изоставени од официјалната историја на науката. Оваа појава е толку честа што има и свое име – Матилдин ефект.

Историчарот Роб Бодис ве поканува да замислите средновековен дрводелец кој во својата работилница прави маса. Во еден момент ја промашува шајката и си го удира палецот. Прашањето, вели Бодис, не е само дали ова го здоболело (сигурно да), туку што всушност значело тоа чувство за човекот од тоа време. Со други зборови - што значело за него тоа искуство?

Не е прв пат земјоделците во Грција да протестираат, да поставуваат блокади по патиштата и да ги затвораат дури и меѓународните граници. Овој пат нештата како да ескалираат, и изгледа дека оние кои го планираа традиционално новогодишно пазарување во Солун истото да го одложат, на неодредено. Покрај истурањето млеко и фрлањето слама по патиштата, земјоделците користат и еден необичен детал, знаме со лик од јапонска манга. 

Новогодишните празници се веројатно најдоброто време да се гледа овој филм. Упатени на традицијата да се соберат околу софрата, семејствата го прават тоа дури и кога таквите изнасилени средби само ја подгреваат тензијата и ја ладат сармата. Ако вашето не е помеѓу таквите, блазе си ви - тогаш ќе можете со интелектуална дистанца (можеби дури и доза на здодевност) да ги проследите напнатите тишини и невербалните сигнали со кои изобилуваат трите приказни во најновиот филм на Џармуш, чија европска кино премиера се одржа вчера, 7.12. во склоп на Синедејс, во преполнетата сала на кино Фросина. 

На 96 години почина архитектот кој беше еден од најславните на своето време. Добитник на „Нобелот“ за архитектура - Прицкеровата награда во 1989, тој зад себе остави куп високопрофилни објекти, како концертната сала „Волт Дизни“ во Лос Анѓелес или зградата на фондацијата „Луј Витон“ во Париз. Сепак, еден музеј во Шпанија го има предизвикано најголемиот глобален ефект. 

Убиство во село во кое има нелегална кланица. Звучи како одличен вовед во речиси исто толку добар филм - грчка семејна драма, во која еден од главните ликови е момче-работник од Албанија. 

Некои луѓе се секогаш подготвени да направат повеќе од потребното, додека други е тешко да се натераат на каков било напор. Вториве често ги сметаме за мрзливи. Обично тоа го објаснуваме со карактер, околности, воспитување или вредности. Но истражувањата во невронауката и клиничките случаи покажуваат дека мотивацијата е длабоко поврзана со конкретни мозочни механизми. Кога овие системи ќе се нарушат, луѓето кои порано биле ангажирани, љубопитни и продуктивни можат одеднаш да станат рамнодушни и апатични. До тоа ни е!

Ретко сме мотивирани да пишеме текст што почнува со „значи вака“, затоа што ни е смачено од расправии и објаснувања, на која и да е тема. Ама ова видео од белосветски патник кој влегува во НУБ исто толку брзо колку што излегува, за експертски да заклучи дека таму има „само една соба“ со нула книги, нè раздразни вака посабајлечки. 

Во светот на афоризмите најпознатите фрази веќе делуваат излитено, како „Една слика-илјада зборови“ или „Подобро да го научиш човек да лови отколку да му дадеш риба“. Но тие сепак не се само историски реликти. Луѓето и денес измислуваат нови, и иако тие не потекнуваат од Конфучие или од Емили Дикинсон (на кои често лажно им се припишуваат) знаат да звучат мудро и препознатливо. Тие се згодни затоа што често успеваат во неколку зборови да кажат нешто длабоко за современото човечко искуство. 

Eкстремните метал вокалисти се како екстремни гимнастичари или акробати – на необичен начин ги користат мускулите, лигаментите и дишните патишта. Анализите покажале дека токму ова изобличување на вокалниот тракт им овозможува да ги создаваат звуците без да ги оштетуваат гласните жици. Ако професионални пејачи можат да ја „препрограмираат“ вокалната анатомија за да создадат звук без вибрација на жиците, тогаш и луѓе со одредени нарушувања би можеле да научат алтернативни начини за производство на глас.

Затоа што, дури и ако нема задгробен живот - што повеќето научно настроени луѓе го претпоставуваат - тоа не е идеално, но е далеку подобро од алтернативи, како на пример вечно мачење.

Овој текст може да почне во стилот на првите сцени од филмот „Амадеус“, кога Салиери на свештеникот кој е дојден за исповед му свири делови од свои композиции. Овој не ги препознава. Но кога ќе му ја засвири „Мала ноќна музика“, свештеникот веднаш почнува да ја м'мка мелодијата, иако не го знае нејзиниот автор. Во сличен клуч, ако некој ви ги спомне My Funny Valentine, The Lady Is a Tramp или Blue Moon, треба да сте растени под камен за да не сте слушнале ниедна од нивните илјадници верзии. Па сепак, ретко кој знае кој е автор на нивните стихови. 

Неговото име е како од расказ на Чехов. Но дури ни овој славен автор не би можел да смисли ваков заплет - дека еден научник, спонзориран од советската држава, ќе оплодува шимпанза со човечка сперма и ќе биде многу упорен да го стори и обратното. Сето тоа за да создаде нов тип човек, кој би бил посилен и поиздржлив од просечниот хомо сапиенс, а и да ја докаже на дело Дарвиновата претпоставка за поврзаноста на луѓето и мајмуните. 

На 29 ноември замина еден од најдобрите драмски автори во светски рамки, кој за Македонија велеше дека ја чувствува како дома. Oсвен за театар, пишуваше за филмови, меѓу кои и сценарија наградени со највисоките признанија. Но има и такви за кои давал совети, но никогаш не ги потпишувал - дури и заборавал дека некогаш работел на нив. 

Денес на речиси секоја лекарска контрола ќе го слушнете зборот „воспаление“, како некаква збунувачка појава што се провлекува во позадина, иако не е главната дијагноза. Секакви хронични состојби можат да се подведат под оваа одредница, а уште помистериозно станува ако на оваа не-дијагноза се додаде и „неспецифично“. Дали ова треба да се лекува или не? Опасно ли е или се живее со него? Изгледа дека живееме во доба на воспаленија. 

Не знаеме по која логика, ама посетата на славниот париски музеј ќе стане поскапа само за оние кои не се во ЕУ и со тие пари ќе се реновираат оние простории кои одамна не виделе четка, како и застарените безбедносни системи. Со други зборови САД, Британија, Кина и дел од Балканот не се баш добредојдени во Лувр за да не прават гужва, а ако веќе дојдат тогаш таа ексклузивна можност ќе треба и повеќе да ја платат. 

Ковачниците за панцири постоеле уште во Средниот век – оклопот служел за заштита во битка, но со текот на времето станал и уметност. Денес, еден современ уметник ја продолжува оваа традиција, но наместо оклопи за луѓе, тој изработува минијатурни оклопчиња за глодари. И ова има и симболичко значење, на заштита на она што е мало и ранливо.

Артур Конан Дојл не бил само голем писател на криминалистички приказни, туку и прогресивен автор кој се осмелувал да отвора тешки и табу теми. Една од тие теми била машката ранливост и менталното здравје – нешто што за него имало и лично значење.

Во раниот 19 век едукативните игри станале многу популарни. Во романот „Вејверли“ од 1814, Волтер Скот забележува дека историјата и математиката веќе се претвораат во игри со карти и загатки – одраз на новиот тренд на образовни карти, коцки и друштвени игри што се развиле уште од крајот на 18 век, делумно под влијание на идеите за образованието на децата на Џон Лок. Особено предничеле музичките игри создавани од жени. 

Полок е познат по тоа што фрлал, истурал и распрскувал боја по платна поставени на подот, создавајќи хаотични, но впечатливи композиции. Научниците одамна се обидуваат да ги дефинираат закономерностите што стојат зад тие модели – меѓу другото и за полесно да се разликуваат оригинали од фалсификати. Но најнова студија фрла светлина и врз еден друг феномен, кој ги споредува начините на сликање на деца и возрасни токму преку делата на Полок.

Кога на астал ќе седнат три „н'рда“ за читање и пишување, брзопотезно ќе го џапнат греаното вино и кашкавалчињата (со урми и ореви) и едната од нив ќе праша - „А што е ова на полицата?“, тогаш може да се случи необичен синхроницитет. Во паралелниот свет на таканаречената фикција таа (фикцијата) да добие породилни болки и од неа да почнат да излегуваат мали „фиктивчиња“, до тогаш делумно формирани во потсвеста, кои едвај чекале да се родат. Мезето всушност било за нив.

Во „Итака“ Ципрас ги опишува клучните моменти од својата политичка кариера, особено драматичните настани од кризата во еврозоната во 2015 година. На повеќе места ја брани сопствената политика, но и остро ги критикува личности со кои некогаш блиску соработувал. Зборува и за Преспанскиот договор, кој го оценува како „херојски чин“.

Антон Чехов е еден од најпознатите писатели на сите времиња, за кого би се рекло дека не може да се открие нешто ново. Но нова збирка на приказни и хуморески објавена англиски јазик го прикажува во поинакво, неочекувано комично светло. 

Годишно, од убоди на најотровните африкански змии умираат или остануваат со трајни инвалиди илјадници луѓе. Овие бројки наложуваат изнаоѓање на поефикасен, поевтин и подостапен синтетички противотров. Еден таков, според нова студија, може да биде добиен од лами и алпаки.