Bookbox

Пред повеќе од 50 години научниците очекуваа дека до 2025 ќе живееме по 90 години и дека староста ќе стане „првокласно граѓанство“. Денес, бројките се далеку поскромни, и покрај сиот технолошкиот напредок. Но уште позагрижувачко од должината на животот е неговиот квалитет и односот на општеството кон повозрасните лица. Читавте вести за домовите за стари деновиве...

Само еден месец по потонувањето на „Титаник“, во април 1912 година, 22-годишната американска актерка Дороти Гибсон – една од преживеаните – снимила филм за трагедијата. „Спасена од Титаник“ била првата драматизација на познатиот настан, снимена и објавена во мај истата година.

Некогашното палестинско момче растено во беда доби Нобелова за хемија

Можеби некој ден ќе се сними филм за Омар Јаги, кој денес, 08.10., се закити со високото признание - Нобеловата награда - за пронајдоци кои се користат во технологиите за чиста енергија и собирање вода од пустински воздух. Дете на бегалци од Палестина, тој растел во големо семејство кое живеело во иста соба со домашните животни. Татко му имал завршено шесто одделение, а мајка му била неписмена. 

Библиотека без цензура скриена во играта Мајнкрафт

Креативен проект на „Репортери без граници“ овозможува пристап до новинарски содржини забранети во авторитарни држави. Проектот беше претставен на Светскиот ден против цензурата.

Дајте му уште еден Нобел на царот!

Истражувачот Фред Рамсдел уште не знае дека е добитник на Нобелова награда за медицина, која беше соопштена вчера, 6.10., бидејќи човекот си заминал на планина без интернет и телефон. Си го чува здравјето, aj ти.

Да живее пембе овцата: „Диџеј Ахмед“ низ призмата на еден етнолог

Во источна Македонија живее група турско, муслиманско население, со карактеристична женска носија во „пембе“ бои. Се викаат Јуруци, но во македонската етнологија нивното име и обичаи не би биле толку познати да не е етнологот Елизабета Конеска. Таа од 2002 до денес, значи повеќе од дваесет години, ги следи промените во оваа заедница и е првиот човек на кого помислив кога слушнав дека се снима игран филм, во кои ликовите се токму од јуручките села. На првиот ден од неговото кино-прикажување во Синеплекс, таа беше и првата на којашто и пишав дали сака да го гледаме филмот.

Кога знам дека знаеш дека јас знам

Во својата нова книга, познатиот психолог од Харвард, Стивен Пинкер, се обидува да ја разложи секојдневната комуникација на нејзините најситни честички – на неизговорените претпоставки, заедничките знаења и логиката што ни овозможува воопшто да се разбереме. 

Букбокс гледанка: „Стив“ или за уморот на спасителите (2025)

„Стентон Вуд“ (наречен уште и „Последна надеж“) е дом за проблематични момчиња што општеството веќе ги отпишало. Стив (Килијан Марфи), неговиот директор, се бори и со сопствените демони и со предизвиците на системот, кому воопшто не му е гајле за овие „криминалци“ и „животни“. Во овој динамичен филм, спасителите и воопшто хуманоста се оние кои ја губат енергијата и битката. 

„Кинеската соба“ на вештачката интелигенција

Во далечната 1980 еден филозоф опишува мисловен експеримент, кој во следните неколку децении ќе стане најшироко анализираниот аргумент во когнитивната наука, а денес задира во природата на ВИ. Откако неодамна почина на 93 години, Џон Серл ќе биде запаметен токму по него. 

11-то издание на Меѓународниот фестивал на етнографски филм ЕТНОФФ

На 6 и 7 октомври 2025 (понеделник и вторник) од 19 часот ќе се одржи 11-тото издание на Меѓународниот фестивал на етнографски филм - ЕТНОФФ. Богатата програма содржи филмови од различни делови на светот кои ја истражуваат универзалната човечка состојба, но и опишуваат специфични културни контексти. Влезот е бесплатен!

„Стивнина“ е првиот победник на Зборотворба на годината

Нестанојца (кога ти е убаво и не ти се станува од некаде), мамапод (вредна мајка со осум раце), недостих (нешто неискажливо, дури и во поезија), свирисписок – плејлиста и соклупник (соученикот со кого си седел во иста клупа). Ова се само неколку од над 400-те предлози кои пристигнаа на повикот за првиот нов збор во македонскиот, организиран од „Зборци“. Оној победничкиот повикува на стишување, подзабавување, за да може низ тоа спокојство да се стигне барем малку поблиску до вистината. 

Ќе се преиспитуваат околностите за смртта на Хантер С. Томпсон

Сопругата на новинарот и писател побара нова истрага од Бирото за истраги во Колорадо, иако неговата смрт во 2005 година беше прогласена за самоубиство.

Кој би победил помеѓу витез и самурај?

Во различни делови на светот се развиле два вида воини – европските витези и јапонските самураи. И двата реда оставиле силна трага во историјата и се сметаат за едни од највештите борци на сите времиња. Никогаш не се сретнале на бојно поле, но сличната улога во своите општества ги прави лесно споредливи.

Најспомнуваната актерка во Холивуд се вика Тили Норвуд. Како која Тили Норвуд?

Тили наводно не е замена за вистински актери, туку експериментален проект кој треба да се толкува во истата линија со анимација, кукларство или компјутерски генерирана графика. 21-от век изгледа ќе биде дефиниран од вакви „синтетички таленти“. Но во моментов ваквите експерименти наидуваат и на силни реакции, секако од човечки актери.

Mузеј на погребувањето: дијаманти од пепел, посмртни маски и супер гифт шоп

Од толку пати што сме ја посетиле Виена, никогаш не сме слушнале дека таму постои необичен музеј, за нешто што е универзално а сепак со културолошки специфики - справувањето со смртта, односно со посмртните останки. Трамвајот кој застанува на Централните гробишта, порта 2, беше полн со средношколци на екскурзија во овој физички мрачен, но всушност многу освежувачки музеј. 

Возниот ред како цивилизациска придобивка

Кога купува билет за кое и да е превозно средство, патникот купува ветување дека конкретен автобус, ферибот или авион во одредено време ќе пристигне на одредена дестинација. Но огромнoто планирање зад сето ова всушност почнало со - возовите. 

Време е за нов културен снобизам

Културниот снобизам можеби изгледа застарен и непривлечен, но во ера на АИ, алгоритми и безвредна содржина, тој може да биде последниот штит против уметноста што не нуди ништо освен лесна потрошувачка. Наместо да се исмеваат оние кои бараат квалитет, можеби токму тие се неопходни за да се зачува смислата и вредноста на културата.

Букбокс репортажа: Од изложбата „Кој ги носи пантолоните?“ во Музејот на светот во Виена

Тесни, широки, свечени или во стил на пижами – пантолоните се универзален феномен што се среќава во сите култури и во различни епохи. Но тие не се само практична прекривка на телото туку и артефакт кој поттикнува генерациски и родови конфликти. Тековна изложба во Велтмузеум во Виена ја претставува шареноликоста на претставите за тоа како тие треба да изгледаат и кој може да ги носи. 

Нов книжевно-филмски клуб - „Пат кон Истокот“

Книжевниот дел од клубот ќе биде посветен на автори од Источна Азија – нивно читање, анализа и разговор за дела преведени на македонски, англиски или други јазици. Филмскиот дел ќе вклучува проекции и анализи на филмови, често поврзани со книжевните наслови. Kлубот е од отворен тип, членството е бесплатно, единствено треба да прочитате книга или да погледнете филм. Останатото е дружење и муабетење.

Зошто стекот е „машка храна“?

Ново британско истражување со повеќе од 1.000 мажи открива дека идеите поврзани со „избегнување на женственост“ и социјален статус често се врзуваат со повисока консумација на месо. Мажите кои силно се идентификувале со традиционални машки норми почесто јаделе црвено месо и живина, и биле помалку подготвени да се откажат од месо или млечни производи.

Замина волшебната Клаудија Кардинале, легенда на италијанската кинематографија

Италијанската актерка со туниско потекло, позната по филмовите „Гепардот“, „8 и пол“ и „Пинк Пантер“, почина на 87-годишна возраст во Франција.

На светот му требаат повеќе селани (не сељаци)

Во 2008 година, за првпат во историјата, бројот на луѓето што живеат во градови ја надмина половината од светската популација. Денес само 42% од човештвото живее во рурални средини, а селаните често се сметаат за заостанат остаток од минатото. Но зад таа перцепција стои спротивна вистина – селанството сè уште е клучен столб на глобалната економија и опстанокот на планетата.

Подемот на филмските пензионери

Иако Холивуд одамна ја тргна настрана зрелата возраст, денес бројот на постари луѓе во општеството расте, па и публиката бара автентична приказна. Ветерани како Морган Фримен, Иан Мекелен или Семјуел Л. Џексон и понатаму играат сложени улоги, докажувајќи дека зрелоста не значи повлекување, туку континуитет на креативноста.

Полицијците од древен Египет дувале во свирче од говедска коска

Не се само значајни артефактите кои им припаѓале на владетели или oние пронајдени во дворци и храмови. Најнеобичните наоди се всушност оние користени од пониски „ешалони“ и таканаречениот обичен народ, во случајов од древни чувари на редот и мирот. 

„Дегустаторките“ - филм за жените што ја јаделе храната наменета за Хитлер

Приказната звучи речиси како да е измислена: група млади Германки, изнемоштени од глад во војната, биле принудени секојдневно да јадат вкусни вегетаријански оброци – со ризик да умрат ако храната била отруена, бидејќи таа била наменета за Хитлер. Има ли историска поткрепа во неа?

Што не кажувате вакви работи? - Боби МекГи да ти била женско

Сигурно ја знаете славната песна на Крис Кристоферсон која стана уште пославна откако ја испеа Џенис Џоплин. Зад неа стои приказна за жената која била инспирацијата, но која во сето тоа препевање и менување род во стиховите излегла - машко. 

Њујоршките стаорци имаат посебен „акцент“

Не, ова не е метафора за некој дел од населението на „Големото јаболко“, туку асли глодари во градската средина во која се слушаат стотици човечки јазици и дијалекти. 

Дали алкохолот го подобрува зборувањето странски јазици? - доделени ИГ наградите 2025-та

Оваа година повторно беа доделени наградите Иг Нобел – сатирични, но вистински научни признанија за истражувања што најпрво предизвикуваат смеа, а потоа размислување.

Oперација Рокол: малиот остров освоен од Британија за „иле“ на СССР

Рокол е мало, неплодно парче карпа среде Атлантик, кое со децении предизвикува интерес кај владите, научниците и авантуристите. Изолираното островче – оддалечено околу 420 километри западно од надворешните Хебриди во Шкотска – станало дел од геополитички и економски спорови, како и симбол на британска моќ во времето на Студената војна.