фото: EpaImages
Во раните 1950-ти, мајката на Годар, Одил, очајна од неговото асоцијално и проблематично однесување, го испратила да работи како физички работник на изградбата на браната Гранд Диксенс во Валис, Швајцарија. Годар, кој тогаш имал 22 години и веќе бил познат по кражби и проблеми со законот, избегнал мобилизација за војната во Индокина и повторно западнал во неволји. Како последен обид да го врати на „прав пат“, мајка му успеала да го извлече од психијатриска установа и да му обезбеди работа во изолација, во сурови услови, речиси како во воен камп.
Токму таму се родила идејата за документарец за оваа монументална градба – највисоката брана во Европа. Филмот, замислен како промотивен материјал, требало да ја спои индустриската естетика со уметничка визија. Годар работел тешки смени, но потоа со помош на семејни врски добил канцелариска работа, камера и поддршка од управата.
„Операција бетон“ формално припаѓа на жанрот на индустриски филм, но носи препознатливи белези на Годар: динамична камера, фокус на движењето на машините и луѓето, скокови во монтажа, а и поетска наместо чисто фактографска структура. Иако филмот изгледа како продукт на своето време – период кога бетонот се славел како материјал на модернистичката визија, пред да стане симбол на „бетонска џунгла“ – во него се насетува стилот кој подоцна ќе го обележи францускиот нов бран.
Условите на градилиштето биле крајно тешки – градежните работи се изведувале само во кратките летни месеци кога бетонот можел да се стврдне. Филмот бил завршен и пуштен во оптек дури шест години пред завршувањето на самата брана.
Најдлабока е личната позадина: во 1954 г., во текот на снимањето, неговата мајка загинала во сообраќајна несреќа, а Годар – веќе оддалечен од семејството – дури бил спречен да присуствува на погребот. Овој шок му дал дополнителен поттик да го заврши филмот, соработувајќи со Жан-Пјер Лаубшер, љубовникот на неговата мајка. Со заработените пари ја напуштил работата и се вратил во Женева, каде започнал нова фаза како независен автор.
Така, овој филм останува единствениот документарец на Годар, но и симболичен мост – од живот во егзил и семејни трауми, кон филмската уметност која ќе го вброи меѓу највлијателните режисери на 20. век.
