Bookbox

Актерот со огромна филмска харизма кој подоцна стана оскаровски режисер, почина денес, 16.09. на 89-годишна возраст во својот дом во Јута. Веста ја соопшти неговата публицистка, велејќи дека починал мирно, во сон.

Германска бајка регистрирана од браќата Грим (којашто можеби ја има и кај нас во некоја верзија) го илустрира што ни се случува во добата на вештачката интелигенција. Приказната за рибарот и неговата жена станува метафора за модерните „волшебни риби“ што ни ги остваруваат сите желби преку апликации и алгоритми. Од тоа излегуваме празни и со чувство на вина.

Глупоста не е од вчера (a ќе ја има и утре)

„Кратка историја на глупоста“ од Стјуарт Џефрис (2025) на духовит и често провокативен начин ја истражува глупоста низ историјата, филозофијата и културата. Авторот ја разгледува оваа тема преку низа примери – од Шекспировите лудаци, преку Дон Кихот и романите на Флобер, па сè до современи фигури на славни личности и политичари.

Џубокс: историја на машината што го создаде американскиот поп

Историјата на џубоксот е вистинска приказна за тоа како технологијата и забавата се испреплетуваат и го менуваат секојдневниот живот. Сè започнало кон крајот на 19 век, кога во американските барови се појавиле првите Едисонови фонографи на паричка, кои со текот на времето се развиле во познатите шарени апарати, што станаа симбол на младинската култура во педесеттите години.

Зошто собираме нешта?

„Култури на собирање“ е разновидна збирка есеи што се занимаваат со човечката страст за собирање. Самата се опишува како „чавкино гнездо“, во кое се испреплетуваат примери – од ренесансни принцови со нивните кабинети на реткости, па сè до денешни собирачи на вреќички за повраќање од авиони или сувенири од Елвис. Покрај тоа, книгата содржи и теоретски текстови што се обидуваат да ги откријат корените на оваа опсесија.

Дали ни е потребна нова теорија на еволуција?

Нов бран научници тврди дека на моменталната теорија на еволуција ѝ е потребна итна ревизија. Оние кои се „мејнстрим“ ги отфрлаат овие колеги како кариеристи, па дури и (иронично) како „богохулници“. Но овој конфликт може да ја одреди иднината на биологијата.

Рапамицин - приказната за „еликсирот на младоста“ од Велигденските острови

Звучи како приказна од роман, а вклучува микробиолог од Индија, случаен наод во почва на Велигденските острови и откритие на молекула која помага во спречување на растот на клетките на рак и на стареењето. Сето тоа само поради тврдоглавост на еден човек, кој епруветите со прашината ги чувал во својот домашен фрижидер за длабоко, веднаш до сладоледот.

Најчудната граница на светот?

Под „чудна“ се мисли на комплицирана, бидејќи линијата е толку закривена што ако човек вози точак долж неа де е во една држава, де во друга. Оваа граница отсекогаш се наоѓала на крстосницата на историјата. 

Букбокс репортажа: Изложба „Светот на Леонардо“ во Милано

Отворена во 2013, изложбата требаше да биде привремена, но од минатата година прерасна во музеј. Во постојаната поставка се поместени над 200 интерактивни 3Д машини и физички реконструкции на човекот кој не залудно го нарекуваат гениј.

Кога Верди отворил дом за пензионирани музичари

Има убаво име - Каза ди рипосо, или куќа за одмор. Всушност станува збор дом за пензионирани оперски пејачи и музичари во Милано. Го основал Џузепе Верди, а тука се наоѓа и неговиот гроб. Проектот го сметал за свое животно дело, а тука и денес се сместени педесетина возрасни музичари. 

Што значи ако нешто е „веројатно“ или „има шанси“ да се случи?

Некои зборови во колоквијалниот говор се доволно прецизни да искажуваат некаква тенденција. Но истовремено се крајно субјективни, па разликата во интерпретацијата на нивната тежина може да претставува голем проблем. Истражувачите и тука пронашле родови разлики.

Букбокс гледаше: „Капетанот“ (2017)

Неверојатна вистинска приказна за германски дезертер од Втората светска војна, кој по склоп на околности наоѓа капетанска униформа и почнува да глуми oфицер на Луфтвафе. Како што влегува во улогата, така почнува да презема сè порадикални чекори. 

Автобиографија напишана на чаршаф од брачен кревет

Гратчето има нешто над 3000 жители, лоцирано е 43 километри источно од Фиренца и се вика Певе Санто Стефано. Освен што е дел од прекрасната Тоскана, ова гратче не би било познато по ништо посебно доколку тука не се наоѓа една специфична архива. A во неа 9000 дневници и една посебна автобиографија.

Зошто викинзите биле закопувани со друштвени игри

За да имаат со што да се занимаваат на оној свет, викинзите биле закопувани со древна друштвена игра позната како „нефатафел“. Долго време во преводите на сагите таа била погрешно толкувана како шах. 

Операција „Мелено месо“: како една апсурдна измама помогнала во победата на сојузниците во Втората светска војна

Нов филм фрла светлина на помалку позната епизода од Втората светска војна, резултат на сложена измама планирана од Британците, која во секој момент можела да тргне наопаку. Целта била да се отргне вниманието на Германците од планирана инвазија на Сицилија, а наместо тоа, преку шпионски канали, да се пласира доволно убедлив „таен“ план за навлегување во Европа преку Грција. Иако на почеток звучел бизарно, планот успеал да спаси десетици илјади животи и да го промени текот на војната. 

„Борген: моќ и слава“ или политички интриги со вкус на нафта

Политичката драма која прв пат се прикажа во Данска во 2010 имаше три сезони, а во моментов на Нетфликс се прикажува четврта, која додуша оди под засебно име. Уште тогаш, пред дванаесет години, беше јасно дека креаторот Адам Прајс има некаква способност да ги предвиди (или да влијае) врз политичките настани во земјата. Сега некои референци исто така бизарно оддекнуваат, иако не се нужно поврзани со реални настани. 

„За да ослабеш мачкај се со кравји лепешки“ и други бизарни совети од средниот век

Колку и да сакаме да мислиме дека сме понапредни од луѓето во „мрачниот“ среден век, всушност и не сме толку различни. Советите кои тие си ги споделувале и денес имаат еквивалент во рубриките кои обично завршуваат на „дното“.

Ако си ја мразите работата, ѕирнете ги овие книги

Сте работеле како пештерски човек во тематски парк? Сте пишувале флаерче со совети за самопомош кое е дел од пакет крекери? Овие, и уште куп работни места кои не може да се каже дека го исполнуваат човечкиот дух со ентузијазам и чувство за мисија, може да бидат антидот на нашата разочараност од сопствените aргатувања.

Нова видео игра базирана на поезијата на Емили Дикинсон

Се вика „ЕмилиБластер“ и како што асоцира и самото име е направена во стилот на оние „пињау-пињау“ игрици од 1980-тите. Само овде се пука со пердув и мастило и се составуваат стихови.

Вехбо Маљевац или приказната за највисокиот Југословен

Бил висок 2,29 метри, а според некои дури 2,34. Кога ќе се појавел на корзо, и чаршијата и партијата му биле до пазуви. Вехбо бил повлечен и не уживал во својата „слава“ која всушност му носела повеќе неволји. A негов човечки „контрапункт“ бил Мишо Џуџето.

Кога Линколн одбил да ја насели Америка со слонови

Кога нов претседател ќе стапи на должност, вообичаено е да добива дипломатски поздрави, подароци и политичка поддршка. Но кога администрацијата на Линколн влегла во Белата куќа таа одбила подарок кој можел да испадне многу интересен: шанса да ги насели САД со диви слонови.

Умберто Еко: Како да не дознаеш колку е часот?

Скапите часовници не служат за да го мерат времето. Како и целата индустрија од информации, тие ризикуваат да не кажат ништо, затоа што кажуваат премногу. Барометарски притисок, надморска висина и длабочина на морето, хронометар, термометар, сите часовни зони, осум будилници, калкулатори. Во сето тоа најмалку битно станува прашањето - колку е часот?

Американскиот град познат како „Мека на разводите“

Сијукс Фолс е најголемиот град во Јужна Дакота. А во него има зграда која некогаш била судница, каде се слевале незадоволни сопружници во потрага по едноставен крај на своите бракови. Новинарите од 19 век го нарекувале местото „колонија на разводи“.

Букбокс читанка: „Сите деца на Луи“ од Камил Балук

Во 1980-тите и 1990-тите холандскиот доктор Јан Карбат раководел со најголемата клиника за плодност во Холандија. Кога неговото име се прочуло во светските медиуми тоа сепак не било поради некаков нов успешен метод на зачнување, туку поради куп скандали. Токму за оваа вистинска приказна зборува дебитантска книга на млад полски автор базирана на неговите долгогодишни истражувања на случајот.

Како изгледа демократија која не вклучува само луѓе?

Под вклученост на „не-луѓе“ во демократските процеси не мислиме на метафорични мајмуни и овци, туку на вистински животни, екосистеми и вештачка интелигенција, кои би овозможиле политиката која во моментов е хуманоцентрична, да биде вистински планетарна.

Кога мнозинството вештерки биле мажи

Првата асоцијација за човек што се занимава со црна магија е дека станува збор за жена. Таквата слика е промовирана во поголемиот дел од католичка и протестантска Европа, каде независните жени се држеле во подјарменост преку вакви обвинувања. Но во православна Русија, голем број од обвинетите биле мажи, со поинакви идеи за тоа од каде потекнува моќта на магијата.

Кој бил првиот автостопер во историјата?

Нова книга на Џонатан Пуркис под наслов „Возење со туѓинци: што ни кажува автостоперството за човештвото“ го разгледува феноменот кој беше доста чест на нашите простори, а кој можеби повторно ќе се актуелизира со оглед на високите цени на горивата и патувањето, и покрај сите безбедносни и здравствени ризици кои ги подразбира.

Човекот кој сакаше да биде бескорисен: 95 години од раѓањето на Хуго Прат

Неговиот „Корто Малтезе“ ги воспостави стандардите за тоа како треба да изгледа уметнички обликувана графичка новела. Но биографијата на енигматичниот капетан, син на морнар од Корнвал и Ромка од Севиља, и покрај сите авантури, тешко може да се спореди со онаа реалната, на самиот автор.

Ник Кејв ќе стане тинејџер во цртан филм

Анимираната серија се вика „Пред да станат богови“, а главни ликови се Кејв и шведската рок ѕвезда Тострем, кои како замислени 14-годишни пријатели живеат во Шведска и уживаат во убавината и виното. На режисерот идејата за проектот му дошла на сон.