Bookbox

Кога ќе се каже „Византија“ повеќето од нас замислуваат православни цркви и манастири, дворски сплетки и интриги, книжевност која главно се однесува на житија на светци, верски химни и проповеди. Секс и еротика? До појавувањето на ова дело, прв пат преведено на македонски, бевме убедени дека секс во Византија - немало.

Кога некој текст е генериран од големи јазични модели како ЧетЏипити, Клод или Дипсик, сликата за тоа кој е „автор“ се замаглува. Технички гледано, алгоритамот го напишал текстот, но човек го иницирал, поставувајќи ги основните параметри. Во време пред писменоста, усното народно творештво немало познат автор и ова прашање воопшто и не било битно. Дали ова е враќање на тие времиња?

Доброто, лошото и грдото: лажното интервју со Клинт Иствуд

Приказната оди вака: австриски весник објавува интервју со Иствуд кое станува вирално. Набргу потоа славниот актер и режисер излегува со соопштение дека целата работа е измислица. Не дека е прв пат да се лиферува лажна вест во медиуми, ама оваа откри некои поскришни аспекти на тоа како функционира публицистичката машинерија зад славните личности и под каков притисок се новинарите во оваа „ниша“.

Во Холандија се отвори Музеј на миграцијата

Во срцето на ротердамското пристаниште, на полуостровот Катендрехт, деновиве официјално се отвора нов културен репер - музејот Феникс. Сместен во стогодишен магацин на јужниот брег на реката Мас, овој нов музеј ја раскажува историјата на миграцијата преку уметноста, со амбиција да стане една од клучните институции во Европа што ги истражуваат човечките патишта, судбини и преселби.

Кога Марија Жоао го пееше Шекспир

На овогодинешното издание на ОффФест после многу години ни доаѓа португалската музичарка која доцна открила дека знае да пее. И од тогаш не запира.

Човекот што ги измисли инстант нудлите

На 25 август 1958 година, јапонскиот пронаоѓач и бизнисмен со тајванско потекло Момофуку Андо (1910-2007) го претставил првиот производ од нов вид храна - инстант нудли наречени „Чикен рамен“. Со цел да помогне во решавањето на недостигот од храна во Јапонија по Втората светска војна, Андо создал храна која може да се подготви брзо, да се чува долго и да биде достапна за широката популација. 

Во период на заклучување оценки, да видиме каков школски успех имал Ајнштајн

Малиот Алберт немал симпатии кон училиштето. Мразел учење напамет и бил „алергичен“ на авторитарни професори. Неговото чувство на интелектуална супериорност често предизвикувало конфликт со наставниците. Па, сепак...

Од каде името „хот дог“ и дали има врска со куче?

Во времето на првите модерни сендвичари во Скопје („Бони“, „Камел“) ред се редеше за обична виршла во кифла, со кечап и мајонез и малку оригано одозгора, за арома. Толку беа вкусни што ќе ги јадевме точно и да ни кажеа дека се од куче. 

Букбокс гледаше: „Маунтинхед“ (2025)

Филмско деби на Џеси Армстронг (авторот на „Саксешн“), во кое нема место за нежни алузии или „мека“ сатира. Ова не е филм во кој треба да се бараат суптилни слоеви на иронија - тие се залепени на челото на секој лик. Самото име на вилата каде што се случува целото дејство е повод за потсмев. Од тука натаму работата станува истовремено и крајно сериозна, и крајно смешна.

Човекот со најдолгото име на светот

Американски словослагач (оној што порано ги редел буквите во печатарската преса), се прославил поради своето вонредно долго лично име. Тоа всушност се состои од 27 имиња, секое почнува со различна буква од абецедата, проследено со презиме што во најдолгата оригинално напишана верзија има дури 666 букви. Поради својата комплексност, со текот на времето тоа било објавувано во различни варијанти, често со типографски грешки.

Тајните лондонски тунели што го инспирирале авторот на Џејмс Бонд ќе станат музеј на шпионажата

Под улиците на центарот на Лондон, на 30 метри длабочина, се протега мрежа од тајни тунели кои во Втората светска војна служеле како база за шпионска активност. Денес, тие тунели - некогаш користени од британската Служба за специјални операции и инспирација за култниот „Кју“ огранок во романите за Џејмс Бонд - добиваат нов живот како Музеј за воено разузнавање и шпионажа.

Моќта на прашањето: како Сократ би користел ChatGPT?

Пред речиси 2.500 години, Сократ шетал низ Атина, поставувајќи прашања што ги предизвикувале логиката, моралот и уверувањата на луѓето. Денес, мислиме дека правиме нешто слично кога разговараме со вештачка интелигенција. Но што ако, наместо да бараме да ни заврши некоја работа и да ни даде брзи одговори, пристапиме кон дијалог со неа на сократовски начин?

„На убавиот син Дунав“ во вселената по повод 200-годишнината од раѓањето на Штраус

Легендарниот валцер на Јохан Штраус ќе биде испратен во длабоката вселена во сабота, 31 мај, како дел од прославата на 200 години од раѓањето на австрискиот композитор и 50 години од основањето на Европската вселенска агенција (ESA).

Новозеландска библиотека воведува систем на класификација според маорската традиција

Во ерата на глобализација и културна разновидност, традиционалните библиотеки се стремат да ги прилагодат своите системи кон заедниците што ги опслужуваат. Една од нив е библиотеката „Те аве“ во Велингтон, Нов Зеланд, која започна со имплементација на иновативен систем за класификација на маорската литература – инспириран од древното знаење и митологија на маорскиот народ.

„Идиотска приказна“: кога сите ликови се глупави, само за да има заплет

Во книжевната и филмската критика, постои еден необичен термин. Се користи за да се опишат оние приказни кои се движат напред само затоа што сите ликови во неа се однесуваат како идиоти — односно, се неспособни да забележат очигледни работи, или пак намерно избегнуваат да кажат нешто што веднаш би го решил конфликтот. Ако не беа толку „наивни“, заплетот воопшто не би постоел.

Бил контроверзна личност - џуџе и џин

Се сеќавате на онаа реплика од претставата „Радован Трети“ - „беше контроверзна личност, сув и дебел?“. Епа, запознајте го Адам Рајнер.

Јапонија воведува правила против „откачени“ бебешки имиња

„Киракира“ се откачени или „светкави“ имиња кои им се ставаат на бебиња во Јапонија, така за да отскокнуваат од другите. Истите предизвикуваат проблем затоа што често употребуваат ретки или креативни симболи. Иако на младите родители им се чинат слатки и тренди, други ги критикуваат како застранување од традицијата, но и проблематични за читање. 

Валкан танц - вистинска

Шоџи Јамасаки имитира пластични ќеси и друг отпад поставувајќи се во просторот со кореографија (и костимографија) така за човекот да личи на ѓубре, или обратно. Кај нас би имал доста инспирација, ама кој знае дали би постигнал со движењата. 

Почина Алесдер Мекинтаир, филозофот што ја врати доблеста во етиката

Еден од најзначајните морални филозофи на модерното време, Мекинтаир почина на 96-годишна возраст. Тој остави длабока трага во современата филозофија со враќањето на доблестите како централна етичка категорија. Во време кога модерната етика беше доминирана од тоа што е „добро“ во практична смисла, неговата критика и визија понудија нова (подобро речено, обновена) насока на размислување.

Букбокс гледаше: „Најсреќниот човек во Америка“ (2025)

Нова филмска приказна инспирирана од вистински настан ја оживува сагата за Мајкл Ларсон — човекот кој во 1984 година ја надмудрил телевизиската игра „Испробај си ја среќата“ и освои над 110.000 долари. Но дали навистина се усреќил?

Фикцијата како реалност: како спомените од филмови, серии и игри ни влијаат како вистински доживеани настани

Дали некоја сцена од филм, серија или видео-игра ви останала во сеќавање како да сте ја доживеале лично? Според нови психолошки истражувања, ваквите „фиктивни“ спомени можат да бидат исто толку живи и емотивно значајни како спомените од нашиот реален живот.

Виктор Иго знаел и да црта!

Кралската академија во Лондон ја отвори изложбата „Восхитувачки нешта: цртежите на Виктор Иго“ (Astonishing Things: The Drawings of Victor Hugo), која нуди редок увид во визуелниот свет на славниот француски писател.

Скандал на Редит: Истражувачи тајно објавувале ВИ-коментари за да ја тестираат моќта на убедување

Редит, платформата што се гордее со тоа што е управувана од корисниците, се најде во центарот на жестока полемика откако се откри дека истражувачи од Универзитетот во Цирих тајно учествувале во популарен „сабредит“, објавувајќи коментари генерирани од вештачка интелигенција, без знаење на заедницата. Сега, уредниците и корисниците што мислеле дека коментарите се од луѓе се збеснати.

Весници објавија список со лажни наслови на книги како препораки за летово

Секако, претпоставувате - насловите на делата се генерирани од вештачка интелигенција. Но бидејќи авторите се реални, човек лесно може да помисли дека станува збор и за вистински список.

Букбокс интервју со историчарката Ивана Хаџиевска: „Нештата не се толку комплицирани за да се објаснат“

По повод излегувањето на нејзината збирка есеи „Суспендирана итност“, во издание на Илика, зборуваме со историчарка која наспроти стереотипите за оваа професија кај нас, има поинаков, интердисциплинарен пристап кон толкувањето на минатото, кој се одликува со нагласен хуманизам.

Индиска авторка добитничка на Меѓународниот Букер

Писателката, правничка и активистка Бану Мустак влезе во историјата со тоа што стана првиот автор награден со престижната Букерова награда кој пишува на јазикот канада. Признанието ѝ се доделува за збирка раскази за тешкиот живот на жените во јужна Индија.

„Проблематичните“ металци од 80-тите израснаа во ок луѓе

Во 1980-тите години, додека поп и рок музиката доживуваа невидена експанзија, во сенката на гламурот и гитарските рифови се водеше една културна и политичка битка. Главниот фронт беа загрижените родители. Но нивните деца, оние со долги коси и „проблематично“ однесување, според една студија денес се посреќни од своите врсници.

Првиот „гркољубец“: како германски професор станал авторитет за Грција под турска власт без да мрдне од дома

Иако никогаш не отпатувал во Грција, од своето училиште во Тибинген еден лутерански учител посветил речиси 40 години на собирање информации за животот на Грците под османлиска власт. Неговата работа го направила еден од првите и најпосветени европски „филхелени“ – љубители на грчката култура.

Сигурно ќе ви се верува: зошто онлајн насловите стануваат подолги и понегативни?

Истражувачи од Институтот Макс Планк за човечки развој кои анализирале околу 40 милиони наслови на англиски јазик во тек на две децении заклучиле дека тенденцијата на насловите е да бидат атрактивни за кликање а не да го запазуваат новинарскиот квалитет.