Џубокс: историјата на машината што го создаде американскиот поп

Историјата на џубоксот е вистинска приказна за тоа како технологијата и забавата се испреплетувале и го менувале секојдневниот живот. Сè започнало кон крајот на 19 век, кога во американските барови се појавиле првите Едисонови фонографи на паричка, кои со текот на времето се развиле во познатите шарени апарати што станаа симбол на младинската култура во педесеттите години.

Во 1889 година, таверната Пале Ројал во Сан Франциско го вовела првиот апарат за музика на паричка – модифициран фонограф на Едисон. Гостите можеле да слушаат музика преку слушалки налик на стетоскоп, иако квалитетот бил слаб, а репертоарот ограничен на гласни и „прекрашени“ мелодии. Сепак, апаратот направил повеќе од 1.000 долари за само шест месеци, што ја најавило популарноста на оваа нова форма на забава.

Во дваесеттите години, со подобрувањето на звучниците и плочите, започнало златното доба на џубоксот. Првите „појачани“ апарати со повеќе плочи биле пуштени во 1927 година, а во триесеттите веќе добиле име „џубокс“, според јужњачките „џук џоинтс“ - мали, неформални локали за забава, особено по руралните области на Југот кадешто живееле Афроамериканци. Тие им понудиле на луѓето музика по нарачка, поевтина од купување плочи, и истовремено создавале нови пазари за музичката индустрија. Брзи песни како „Полка на пивското буре“ или големите свинг хитови на Глен Милер станале национални сензации токму преку џубоксот.

До четириесеттите години низ САД имало околу половина милион вакви апарати. Тие не биле само извор на забава во баровите, туку и војничка поддршка за време на Втората светска војна – поставувани на бази и кантините, често без потреба од монети.

По војната, моделите со впечатлив дизајн, како легендарниот Wurlitzer „Bubbler“ од 1946 година, станале симбол на младинската култура. Џубоксот во педесеттите години станал исто толку важен за тинејџерите колку хамбургерите и милк-шејковите во американските ресторани. Неговиот формат – низа од хитови достапни на копче – директно ја инспирирал појавата на радио листите на хитови, како Топ 40 во 1950-тите кое наместо долги блокови од еден музичар ги ротирало најбараните песни, токму како џубокс.  

Иако бројот на џубокси опаѓал со растот на телевизијата, домашните стерео уреди и транзисторските радија, тие останале присутни. Денес постојат во дигитални форми, но нивното наследство е сè уште живо: идејата дека секое јавно место треба да има музичка позадина е дел од светот што го создадоа овие машини.

13 септември 2025 - 08:00