Bookbox

Eла, ела Салмонела - од каде бактеријата го добила своето име?

Салмонелата е една од најчестите причини за труење со храна ширум светот. Иако името ѝ звучи како на англиски да има врска со лосос, тоа нема никаква врска со риба. Секоја година, оваа тврдоглава бактерија напаѓа милиони луѓе во светот, а ова е особено често лете, поради високите температури кои ѝ овозможуваат побрз развој. 

Кој ја измислил Коктата?

Првиот газиран сок во Југославија, Коктата била успешно промовирана во март 1953 година, за време на меѓународниот натпревар во ски скокови во Планица. Нејзиниот изумител не само што знаел хемија и технологија, туку и бил махер за маркетинг.

Таен агент, воен пилот и автор на бестселери - почина Фредерик Форсајт

Писателот кој ги претвори своите новинарски искуства и работата со британската тајна служба во светски бестселери, почина на 86-годишна возраст по кратко боледување.

Колку чести се истовремените пронајдоци?

Кога Александар Греам Бел поднел патент за телефон во 1876 година, за само неколку часа го претекнал својот конкурент Елиша Греј. Овој настан покренал долга правна битка што завршила во корист на Бел. Ваквите примери на истовремени пронајдоци се почести отколку што се мисли. 

Дали знаевте дека наградите Тони се всушност именувани по жена?

„Театарските Оскари“ или наградите Тони, кои се доделуваат во различни категории за изведбите на Бродвеј, постојат од 1947 година. Сепак, ретко кој се прашува по кого е именувана оваа награда. Всушност, „Тони“ е скратено од Антоанета Пери, жена чие дело оставило траен белег врз театарската уметност.

Сценскиот дизајн на првата бродвејска претстава што беше пренесувана во живо на телевизија

Вчера, 08.06., во Рејдио мјузик хол во Њујорк беа доделени наградите Тони во повеќе категории бродвејски театар. Помеѓу номинираните беше и сценограф кој веќе ја има добиено наградата, за хит претстава која истата таа вечер ја имаше својата последна изведба, а претходната беше пренесувана во живо на Си-ен-ен.

На Дуовден: дали ВИ е виновна за смртта на авторот или само нè враќа во време кога тој не бил важен?

Кога некој текст е генериран од големи јазични модели како ЧетЏипити, Клод или Дипсик, сликата за тоа кој е „автор“ се замаглува. Технички гледано, алгоритамот го напишал текстот, но човек го иницирал, поставувајќи ги основните параметри. Во време пред писменоста, усното народно творештво немало познат автор и ова прашање воопшто и не било битно. Дали ова е враќање на тие времиња?

Сте чуле за „назогенитален рефлекс“?

Во февруари 1895 година во Виена, 30-годишната Ема Екштајн требала да биде подложена на хируршка интервенција. Се жалела на болки во стомакот и на тага, особено за време на менструација. Доктор Вилхелм Флис од Берлин, пријател и соработник на Сигмунд Фројд, предложил да ѝ се извадат коски од носот, верувајќи дека со тоа ќе ѝ се решат менструалните проблеми. Тој бил воден од идејата за назогенитален рефлекс — теорија дека постои силна поврзаност меѓу носот и гениталиите.

Доброто, лошото и грдото: лажното интервју со Клинт Иствуд

Приказната оди вака: австриски весник објавува интервју со Иствуд кое станува вирално. Набргу потоа славниот актер и режисер излегува со соопштение дека целата работа е измислица. Не дека е прв пат да се лиферува лажна вест во медиуми, ама оваа откри некои поскришни аспекти на тоа како функционира публицистичката машинерија зад славните личности и под каков притисок се новинарите во оваа „ниша“.

Во Холандија се отвори Музеј на миграцијата

Во срцето на ротердамското пристаниште, на полуостровот Катендрехт, деновиве официјално се отвора нов културен репер - музејот Феникс. Сместен во стогодишен магацин на јужниот брег на реката Мас, овој нов музеј ја раскажува историјата на миграцијата преку уметноста, со амбиција да стане една од клучните институции во Европа што ги истражуваат човечките патишта, судбини и преселби.

Кога Марија Жоао го пееше Шекспир

На овогодинешното издание на ОффФест после многу години ни доаѓа португалската музичарка која доцна открила дека знае да пее. И од тогаш не запира.

Човекот што ги измисли инстант нудлите

На 25 август 1958 година, јапонскиот пронаоѓач и бизнисмен со тајванско потекло Момофуку Андо (1910-2007) го претставил првиот производ од нов вид храна - инстант нудли наречени „Чикен рамен“. Со цел да помогне во решавањето на недостигот од храна во Јапонија по Втората светска војна, Андо создал храна која може да се подготви брзо, да се чува долго и да биде достапна за широката популација. 

Во период на заклучување оценки, да видиме каков школски успех имал Ајнштајн

Малиот Алберт немал симпатии кон училиштето. Мразел учење напамет и бил „алергичен“ на авторитарни професори. Неговото чувство на интелектуална супериорност често предизвикувало конфликт со наставниците. Па, сепак...

Од каде името „хот дог“ и дали има врска со куче?

Во времето на првите модерни сендвичари во Скопје („Бони“, „Камел“) ред се редеше за обична виршла во кифла, со кечап и мајонез и малку оригано одозгора, за арома. Толку беа вкусни што ќе ги јадевме точно и да ни кажеа дека се од куче. 

Човекот со најдолгото име на светот

Американски словослагач (оној што порано ги редел буквите во печатарската преса), се прославил поради своето вонредно долго лично име. Тоа всушност се состои од 27 имиња, секое почнува со различна буква од абецедата, проследено со презиме што во најдолгата оригинално напишана верзија има дури 666 букви. Поради својата комплексност, со текот на времето тоа било објавувано во различни варијанти, често со типографски грешки.

Тајните лондонски тунели што го инспирирале авторот на Џејмс Бонд ќе станат музеј на шпионажата

Под улиците на центарот на Лондон, на 30 метри длабочина, се протега мрежа од тајни тунели кои во Втората светска војна служеле како база за шпионска активност. Денес, тие тунели - некогаш користени од британската Служба за специјални операции и инспирација за култниот „Кју“ огранок во романите за Џејмс Бонд - добиваат нов живот како Музеј за воено разузнавање и шпионажа.

Моќта на прашањето: како Сократ би користел ChatGPT?

Пред речиси 2.500 години, Сократ шетал низ Атина, поставувајќи прашања што ги предизвикувале логиката, моралот и уверувањата на луѓето. Денес, мислиме дека правиме нешто слично кога разговараме со вештачка интелигенција. Но што ако, наместо да бараме да ни заврши некоја работа и да ни даде брзи одговори, пристапиме кон дијалог со неа на сократовски начин?

„На убавиот син Дунав“ во вселената по повод 200-годишнината од раѓањето на Штраус

Легендарниот валцер на Јохан Штраус ќе биде испратен во длабоката вселена во сабота, 31 мај, како дел од прославата на 200 години од раѓањето на австрискиот композитор и 50 години од основањето на Европската вселенска агенција (ESA).

Новозеландска библиотека воведува систем на класификација според маорската традиција

Во ерата на глобализација и културна разновидност, традиционалните библиотеки се стремат да ги прилагодат своите системи кон заедниците што ги опслужуваат. Една од нив е библиотеката „Те аве“ во Велингтон, Нов Зеланд, која започна со имплементација на иновативен систем за класификација на маорската литература – инспириран од древното знаење и митологија на маорскиот народ.

„Идиотска приказна“: кога сите ликови се глупави, само за да има заплет

Во книжевната и филмската критика, постои еден необичен термин. Се користи за да се опишат оние приказни кои се движат напред само затоа што сите ликови во неа се однесуваат како идиоти — односно, се неспособни да забележат очигледни работи, или пак намерно избегнуваат да кажат нешто што веднаш би го решил конфликтот. Ако не беа толку „наивни“, заплетот воопшто не би постоел.

Бил контроверзна личност - џуџе и џин

Се сеќавате на онаа реплика од претставата „Радован Трети“ - „беше контроверзна личност, сув и дебел?“. Епа, запознајте го Адам Рајнер.

Јапонија воведува правила против „откачени“ бебешки имиња

„Киракира“ се откачени или „светкави“ имиња кои им се ставаат на бебиња во Јапонија, така за да отскокнуваат од другите. Истите предизвикуваат проблем затоа што често употребуваат ретки или креативни симболи. Иако на младите родители им се чинат слатки и тренди, други ги критикуваат како застранување од традицијата, но и проблематични за читање. 

Валкан танц - вистинска

Шоџи Јамасаки имитира пластични ќеси и друг отпад поставувајќи се во просторот со кореографија (и костимографија) така за човекот да личи на ѓубре, или обратно. Кај нас би имал доста инспирација, ама кој знае дали би постигнал со движењата. 

Почина Алесдер Мекинтаир, филозофот што ја врати доблеста во етиката

Еден од најзначајните морални филозофи на модерното време, Мекинтаир почина на 96-годишна возраст. Тој остави длабока трага во современата филозофија со враќањето на доблестите како централна етичка категорија. Во време кога модерната етика беше доминирана од тоа што е „добро“ во практична смисла, неговата критика и визија понудија нова (подобро речено, обновена) насока на размислување.