Bookbox

Овој нордиски град и дигитален центар го доживува својот момент под (полноќното) сонце, нудејќи културни и уметнички настани, но и симпатична еклектична доза на апсурд. Културната програма за 2026 година, со буџет од 50 милиони евра, ќе се одвива на 39 локации и има цел да привлече до 2,5 милиони посетители.

Студија што ги истражува врските меѓу нашите еволутивни потреби и чувствата на современите луѓе доаѓа до заклучок што за многумина и не е толку изненадувачки: додека повеќето луѓе се посреќни кога се опкружени со пријатели, оние со повисока интелигенција често се чувствуваат посреќно кога се сами. Просечниот мозок почива на надворешна валидација и племенското здружување за да испушти допамин, но високо развиениот ум си генерира внатрешна, сопствена стимулација.

Парите не се отепувачка: најосамените во светот се и меѓу најсиромашните

Многумина мислат дека осаменоста е проблем на богатите општества, каде што луѓето, трчајќи по пари и успех, ги жртвуваат социјалните врски. Но истражувањата покажуваат дека тоа не е точно. Напротив, западните, индивидуалистички општества – каде што повеќе луѓе живеат сами и религијата има помала улога – во просек се помалку осамени. Ова го покажува нова студија чии резултати ги објавува Економист.

Приказната за „дивото дете од Аверон“

Eдно од најинтересните изданија во годината што изминува е всушност повторено издание на книга од 1980-та. Таа раскажува приказна за 9-годишно дете пронајдено во дивина, кое ќе стане центар на она што подоцна ќе биде наречено „забранет експеримент“ – обид преку него да се реши вечната дилема за односот меѓу природата и воспитувањето: дали човекот се раѓа со вродени способности или е празна табла врз која искуството го испишува карактерот и умот.

Кога се искачаше по подруми

„Едно време се разминувавме со брат ми и неговите другари во подрумот, идевме на смени. Ама набргу брат ми ми го „препиша“ и останавме да го 'владееме' сами. Се играа карти, цигари и алкохол секако, се слушаше музика... Не се сеќавам, ама мислам дека не носевме гитари долу. Тапаните на Сале, органата на Трендо, моето старо искрино радио што Стив го преправи у појачало, гитарата јолана што ја купив од Данчо Габорот.“

Сјајот и бедата на интернетот без линкови

Со тоа што креира анонимни резимеа на одредена тема, вештачката интелигенција прави „урамниловка“ на фасцинантната архитектура на мисли и идеи што е (беше?) богатството на интернет. 

Има пожари во Америка, пожари во Македонија и има подготовка за можни пожари во Јапонија

„На маката се познаваат јунаците“, но и културолошките разлики. Кај нас пожарникари не можат да пробијат од паркирани коли, узурпирани скали за евакуација со буриња зелка и украдени црева од хидранти. Е во Јапонија, како и за многу други нешта, е друго. 

Вистинската приказна зад серијата „Пробив“ - шведското двојно убиство расветлено со помош на генеалогија

Нова шведска мини-серија на Нетфликс го следи случајот кој извршил револуција во ДНК технологијата користена за расветлување на кривични дела. Убиецот е фатен дури по 16 години, само затоа што еден истражител не кренал раце од него. 

Нова изложба посветена на „Илон Маск на раниот 20 век“ - футуристот Маринети

Бил сјаен но контроверзен автор на Футуристичкиот манифест, боемски поет затворен во иста ќелија со Мусолини, кој визионерски го предвидел модерниот свет. Нова изложба го истражува неговото наследство.

Приказната дека првиот компјутерски „баг“ бил вистинска бубачка не е точна?

Приказната што ја знаевме е следна: на 9 септември 1947 и тоа точно во 15:45 е регистриран „првиот вистински случај на компјутерски баг“ - молец најден во електричните кола на компјутерот Марк 2 на Харвард. Од тогаш наводно и датира употребата на овој термин за инженерска или техничка грешка. Но тој е всушност постар и нема врска со конкретниот молец, кој изгледа бил зафрканција.

Не ми се фемкај ко некој протестант

САД не можат да постигнат од наплив на верници кои се прешалтуваат од потрадиционалните протестантски заедници во православната црква. Не какви било верници, туку млади, неженети мажи, кои сметаат дека ова им е по „мажествена“ алтернатива. 

Букбокс читанка: „Уништување“ од Мишел Уелбек

Нeкаде среде најновиот, а според најавите можеби и последен роман на Уелбек, ви доаѓа да извикате, макар и на лош француски - „Мишел, ти ли си?“. Затоа што книгата може да се толкува како реално збогување, но и обратно, како отворање ново поглавје. 

Ова доста објаснува: оловото користено во Римска империја го намалило коефициентот на интелигенција на Европејците

„Освен медицина, образование, вино, јавен ред, иригација, патишта и систем за чиста вода, што имаат бе направено Римјаните за нас?“ - е познатата реплика од „Животот на Брајан“ на Монти Пајтон. Списокот делува исцрпен но нешто е сепак заборавено. 

Ако е за утеха: не се умира еднаш, туку цело време

Некои заминуваат спокојно во ноќта. Други умираат брзопотезно во неочекувани инциденти или смртоносни инвазии. Не, не луѓе. Клетки.

Букбокс гледаше: „Последната сесија на Фројд“ (2024)

Филм за замислена средба помеѓу два големи ума - психијатар-атеист и професор по книжевност и писател - верник, во момент кога е јасно дека на првиот му се избројани деновите. Премисата е одлична, иако за жал истото не може да се каже и за целиот филм. 

Музеј на промашени подароци - од керамички кловнови до исечени мачешки нокти

Презентирани како уметнички дела, необичните предмети се закачени на ѕидот на галерија во Торонто. Тие се добиени на јавен повик од нивните сопственици, а ја испитуваат дефиницијата на тоа што е „лош“ или „промашен“ подарок.

Да се воведе кај нас - архитектите облечени во своите објекти

Сакаш да градиш нешто? Направи макета, облечи ја, стави се среде маалото кадешто би требало да е лоцирана и погледни наоколу. Личи или е грдо? Удобно ли ти е или се гушиш? Ти паѓаат ли делови од облеката бидејќи не се добро прицврстени?

Кој прв рекол: „Муштеријата е секогаш во право“?

Дали верувате во оваа изрека зависи од тоа дали сте од оваа или од онаа страна на пултот. За купувачот ова може да е благослов, но за продавачот потенцијална стапица за злоупотреба на таквата филозофија. За потеклото на изреката има неколку теории.

Како да бидеш другар со себеси од минатото и од иднината

Ова е нешто што психолозите го нарекуваат „континуитет на јаството“, а тоа, велат, може да го подобри нашето здравје и благосостојба, плус позитивно да влијае врз пошироката околина. 

Дела кои влегуваат во јавен домен на 1 јануари 2025-та

Денес, 1 јануари, илјадници дела од 1929 ќе влезат во американскиот јавен домен. 2025-та всушност претставува заокружување на ослободувањето на авторските права на сите книги, филмови, песни и уметнички дела објавени во текот на 1920-тите.

Во новата година не влегувајте како гавран

Има и животни и луѓе кои важат за злопамтила, иако ова не е секогаш лоша особина. Просто е добро да запамтиш кога некој ти згрешил, за да не ти го стори тоа и втор и трет пат. Ама птициве да ти биле врв во злопамтењето. 

Чарлс Рихтер - енигматичниот сеизмолог чиј живот бил полн со потреси

Рихтеровата скала, заедно со Меркалиевата, е најчесто спомнуваната кога се определува јачина на земјотрес. Човекот по којшто е наречена го изумил концептот на магнитуда, но и самиот имал прилично „земјотресен“ живот и карактер. 

Неверојатните предвидувања на еден научник од 1925 кои (главно) се остварија

Арчибалд Лоу бил инженер, физичар и изумител, како и автор на повеќе од 40 книги. Во историјата е запишан како човекот што го направил првиот дрон, но овој откачен тип е заслужен за многу повеќе од тоа. 

Букбокс читанка: „Четврто меѓуледено доба“ од Кобо Абе

Малку е да се каже дека оваа книга е необична, особено имајќи го предвид времето во коешто е напишана, во 1950-тите. Тогаш авторот кој важи за еден од пионерите на научната фантастика во Јапонија пишувал за компјутери што можат да ја предвидат иднината и за таен проект којшто на луѓето ќе им овозможи да добијат шкрги и да живеат под вода, поради климатските промени.

Снежната топка била случаен изум - пронаоѓачот всушност работел на осветлување хируршки сали

Потеклото на декорацијата, онаа која кога ќе се протресе паѓаат снегулки, е поврзано со 17-тиот бицирк на Виена, каде потомците на изумителот се уште ги изработуваат за колекционерите низ светот.

Јастог и леб со големи дупки: храна која носи малер ако се јаде на Нова година

Насловот можеше да биде и „оваа храна никако не смеете да ја јадете на новогодишната ноќ“, ама па така ќе ризикувавме да се најдеме во сопствената рубрика „Стигнавме на дното“. Затоа малку ќе го промениме аголот - ова се верувања за тоа која храна носи малер ако се јаде на крајот на годината и почетокот на новата во различни култури. 

Човекот заслужен што компирот е на нашите трпези

Антоан-Огистен Парментие бил француски фармацевт и агроном од 18-19 век. Сепак, неговата најголема заслуга во историјата на човештвото е што го промовирал компирот како храна за луѓето во Франција и Европа. Без него ни чипс, ни помфрит, ни пире...а богами ни мусака.

Тарот, тарантули и ТикТок: нашата опсесија со предвидување на иднината

Нова изложба во Оксфорд ја истражува привлечноста на тоа да знаеш што ќе се случи во иднина, дури и кога тоа знаење може реално да влијае врз неа (за добро или за лошо). Освен ако не верувате дека нештата се „чкртнати“ - ама па тогаш и знаењето многу не ви помага.

Првата жена со докторат по математика во Европа

Се викала Софија Ковалевскаја (моминско Корвин-Круковскаја). Родена 1850 во Москва, таа не само што била првата жена што во модерна смисла одбранила докторат по математика, туку била и прва назначена за редовен професор во северна Европа. А по политичко убедување била - нихилист.