Мистичарката и активистка Симон Вејл напишала дека „вниманието, доведено до највисок степен, е исто што и молитва“. За неа, вистинската молитва е чин на целосно внимание — свесно присуство без очекувања, без одговор, со потполно отворање кон она што е пред нас. Вејл верувала дека токму преку вниманието човекот се издигнува до највисоките облици на духовен и интелектуален израз.
Во денешното време на дигитална расеаност, нејзините идеи звучат пророчки. Алгоритмите и паметните телефони, создадени да го задоволат нашето постојано барање за нови дразби, го освојуваат просторот што порано му припаѓал на вниманието. Наместо тишина и размислување, живееме во постојан шум кој ја гуши способноста да се фокусираме, да читаме, да размислуваме подлабоко или едноставно — да бидеме присутни.
Иако живеела пред појавата на „економијата на вниманието“, Вејл во своите текстови предвидела колку е клучно човекот да ја негува оваа способност. Во еден нејзин есеј од 1942 година, таа пишува дека вистинската молитва е „насочување на целото внимание на кое душата е способна кон Бог“. За да се постигне тоа, потребно е умот да стане празен, подготвен и отворен — „без барање, без очекување“.
Иако Вејл зборува за духовен однос со Бог, нејзините мисли се применливи и надвор од религиозен контекст. Ако наместо Бог ги замислиме природата, универзумот или секојдневниот живот, станува јасно дека да се биде свесно присутен е предуслов за вистинско живеење. Вниманието е начин на љубов — кон светот и кон луѓето околу нас.
Таа дури сметала дека главната цел на училиштето треба да биде токму развивање на оваа способност. Не е толку важно дали ученикот ќе ја совлада математиката или историјата, туку дали преку учењето ќе го зајакне „мускулот“ на вниманието. Секој обид да се концентрираме, дури и без очигледен успех, ја зголемува нашата способност за разбирање на вистината.
Но Вејл предупредува: вниманието не е напор, не е стискање на забите и собирање на веѓите. Вистинското внимание е радосно, лесно и живо. „Радоста на учењето е неопходна како што е дишењето при трчање“, вели таа. Наместо мачење, потребно е отворено, радосно присуство — состојба која личи на медитација.
Најдлабоката димензија на вниманието, според Вејл, е етичка. Да му обрнеме вистинско внимание на некој кој страда е „речиси чудо“. Вниманието е „најреткиот и најчистиот облик на великодушност“, затоа што во тој момент го признаваме другиот како еднакво суштество.
Во свет полн со преоптовареност и површни контакти, мислата на Вејл звучи како повик на будење. Да се вратиме на вниманието значи да се вратиме кон човечноста. Преку целосна свесност за другите — со „срце што чука низ целиот свет“, како што рекла Симон де Бовоар за неа — можеме повторно да ја допреме божественоста, или барем нешто што ѝ наликува.
