Bookbox

Актерот со огромна филмска харизма кој подоцна стана оскаровски режисер, почина денес, 16.09. на 89-годишна возраст во својот дом во Јута. Веста ја соопшти неговата публицистка, велејќи дека починал мирно, во сон.

Германска бајка регистрирана од браќата Грим (којашто можеби ја има и кај нас во некоја верзија) го илустрира што ни се случува во добата на вештачката интелигенција. Приказната за рибарот и неговата жена станува метафора за модерните „волшебни риби“ што ни ги остваруваат сите желби преку апликации и алгоритми. Од тоа излегуваме празни и со чувство на вина.

Глупоста не е од вчера (a ќе ја има и утре)

„Кратка историја на глупоста“ од Стјуарт Џефрис (2025) на духовит и често провокативен начин ја истражува глупоста низ историјата, филозофијата и културата. Авторот ја разгледува оваа тема преку низа примери – од Шекспировите лудаци, преку Дон Кихот и романите на Флобер, па сè до современи фигури на славни личности и политичари.

Џубокс: историја на машината што го создаде американскиот поп

Историјата на џубоксот е вистинска приказна за тоа како технологијата и забавата се испреплетуваат и го менуваат секојдневниот живот. Сè започнало кон крајот на 19 век, кога во американските барови се појавиле првите Едисонови фонографи на паричка, кои со текот на времето се развиле во познатите шарени апарати, што станаа симбол на младинската култура во педесеттите години.

Зошто собираме нешта?

„Култури на собирање“ е разновидна збирка есеи што се занимаваат со човечката страст за собирање. Самата се опишува како „чавкино гнездо“, во кое се испреплетуваат примери – од ренесансни принцови со нивните кабинети на реткости, па сè до денешни собирачи на вреќички за повраќање од авиони или сувенири од Елвис. Покрај тоа, книгата содржи и теоретски текстови што се обидуваат да ги откријат корените на оваа опсесија.

Што ако најдобрите книжевни дела на светот никогаш не стигнале до нас?

Само дел од приказните во светот имаат преживеано. Најнови проценки покажуваат дека дури 90% од средовековните ракописи исчезнале во катастрофи или биле рециклирани. Што е она што можеби го пропуштаме и како тоа би можело да влијае врз нашите судови за тоа што е „квалитетна“ литература?

Букбокс гледаше: „Кларк“ (мини-серија, 2022)

Биографска приказна за човекот кој важи за првиот селебрити-гангстер. Тој освен за убиства, кражби, измами и други кривични дела е заслужен и за создавањето на изразот „Стокхолмски синдром“. Истиот оној кој ќе го почувствувате откако серијата ќе ве направи заложник на неговата инфантилна и опасна фигура.

Букбокс читанка: „Сè помалку човек“ од Осаму Дазаи

Делумно автобиографски, овој роман, иако краток, е толку набиен со емоции, сурова искреност и песимизам, што - иронично - може да служи како мотивациска литература. За споредба на некои наши замислено тешки состојби со оние на човек со реални психички проблеми, жртва на секојдневни неправди но и обременет со сопствена вина, кој завршува во лудница. Најава за она што ќе му се случи на авторот во реалниот живот.

„Разоткриена убавина“ - првото голо селфи во модерната уметност?

На сликата, која за жал не можеме да ја ставиме на насловна затоа што веднаш ќе биде банирана од фејсбук, се гледаат прекрасни женски гради, прозрачни, како да се од слонова коска. Тоа се всушност градите на американска сликарка, чија визуелизација била направена за политичар кој најверојатно ѝ бил љубовник.

„Живиот весник“: претстави направени според актуелни вести

1930-тите, Америка, Големата депресија. Слично како и за време на нашата пандемија, културните институции се затворале, а театарските работници останувале на улица. Владата настапила со првата државно спонзорирана уметничка програма, која вклучувала претстави базирани на секојдневните вести.

Авторка на есеј „Како да го убиеш својот сопруг“ виновна за - убиство на сопругот

Порота од Портланд, Орегон, ја осуди авторка на самоиздадени љубовни романи, која претходно има напишано онлајн есеј под наслов „Како да си го убиеш мажот“, затоа што го усмртила својот маж со пиштол. Тој текст поротата не смеела да го земе предвид при донесувањето на одлуката затоа што тој бил стар неколку години, но неговата деталност не можела да остане незабележана.

Кои се можните победници на Кан 2022?

Овогодинешниот Кански филмски фестивал започна на 17-ти мај, со онлајн обраќање во живо на претседателот на Украина Зеленски, а ќе трае до 28-ми. Прво асално издание по откажувањето во 2020 и „хибридноста“ на 2021, тоа содржи нови дела на познати автори, но и дебитанти кои ветуваат. Жирито ги вклучува индијската актерка Дипика Падуконе, иранскиот режисер Асгар Фаради и британската актерка и режисерка Ребека Хол, а е предводено од францускиот актер Винсент Линдон.

Серџу Челибидаке или најконтроверзниот диригент во историјата

Генијалец, визионер или лудак? Признавал само концертно изведена музика, а плочите ги нарекувал „палачинки што пеат“. Светот на класиката му го признава огромниот талент на романскиот диригент, чија биографија наскоро ќе биде филмувана со Џон Малкович во главната улога.

Делфините си ги препознаваат другарите по вкусот на - урината

По она што го знаеме (а не дека знаеме), интелектуалниот капацитет на делфините е многу над повеќето други животински видови. Најновата информација за тоа како тие си ги одделуваат туѓинците од блиските само навидум го оспорува ова тврдење.

Дали Кирил и Методиј и нивните ученици страдале од карпал тунел?

Низ историјата луѓето запишувале нешта на различни материјали и со користење на куп алатки, од наострени камења до пердуви од животни и мастилави пенкала. Но нештата се забрзале кога индустријализацијата веќе немала време за чекање некој да се тегне за со убав ракопис да препишува или да фаќа белешки, па да почнува од почеток само поради една гершка.

Moтивацискиот тренер кој ги убедувал своите жртви да лежат во ковчези и да си го јадат изметот

Почнал со пирамидален бизнис со козметика, за потоа да се префрли на нешто многу повносно - мотивациски семинари на кои, најблаго речено, се случувале многу необични нешта. Го тужеле, го суделе, но тој не го дочекал исходот.

„Чудото без екстремитети“ - сликарката без раце и нозе од 19 век

Сара Бифин била родена со хендикеп. Како возрасна била висока само 93 сантиметри и немала екстремитети. Ја изложувале како атракција, но таа успеала да покаже дека е талентирана сликарка а не само „чудо на природата“.

Професија: ловец на стаорци

Денес се викаат фирми за дератизација и својата работа ја вршат со мала но сигурна дистанца од штетниците. Во минатото тие буквално се среќавале лице в лице. За некои од нив постојат записи, цртежи за тоа како изгледале, но и анегдоти според кои наместо да ловат стаорци, ги одгледувале за да ги има повеќе.

Традицијата Јапонките да зборуваат со тенок глас

„Сладок како сируп, висок како свирка за ловечко куче. Да е уште повисок би можел да скрши стакло“. Ова е опис на глас на Јапонка која ја има усовршено вештината на зборување над природниот опсег на нејзиниот глас, практично „цивкајќи“. Ваквата традиција опаѓа, но се уште постои во јапонската традиција и популарна култура. 

Судењето на Вангелис за плагијат

Грчкиот композитор Вангелис почина на 79 години. Оние кои се простуваат од него го нарекуваат „колос на модерната музика“ и „композитор кој промени една цела ера“. Но еден негов колега не мислел така - го обвинил за кражба на мелодија токму за неговата најпозната филмска тема.

Пет пати кога Хемингвеј ја прелажал смртта

Преземал ризици како да е лик од книга, сакал да искуси и како е да се падне во раце на непријателски војник и да се биде набоден на рогови од бик. Ироничното во сето тоа е што по толку пати одбегнување на речиси сигурна смрт, на крај кренал рака врз себе.

Кога велосипедистите биле одлучувачки за избор на претседател на САД

Лигата на американските точкари првично била наменета да ја шири љубовта кон возењето велосипед. Но изборот за претседател на САД во 1896 го променило тоа.

Зошто научниците претвораат молекули во музика?

Експерименталното „преведување“ на био-податоци во звуци почнале пред повеќе децении, но денешната пософистицирана технологија овозможува тоа да се прави полесно и со поголем ефект. Сепак, добиената музика не е само финта, туку служи за објаснување на сложени процеси на многу поразбирлив начин, а може да доведе и до нови откритија.

Контроверзна претстава за убиецот на Ганди

Анупама Чандрасекар е името на индиската драмска писателка чија претстава се фокусира на атентаторот на Ганди, Натурам Годсе, кој бил обесен во 1948 за своето дело. Но неговото име во последниве години се враќа во оптек, овој пат не како предавник, туку како херој.

Вим Вендерс ќе прави филм инспириран од проѕирните јапонски тоалети

Јапонците се мајстори да направат чудо од навидум обични работи. На пример од она што за нас стереотипно е грдо и валкано место, кадешто не се оди освен ако ептен не мораш - јавното ВЦ.

Aртле - како Вордле ама за уметност

Kреирана од американската Национална галерија на уметност, новата игра е развиена за да ја поттикне желбата на корисниците да научат нешто повеќе за нејзината збирка, но и за визуелната уметност воопшто.

Букбокс гледаше: „Минамата“ (2020)

Филм кој има одлични предуслови да биде добар -  вистинска приказна за корпоративна алчност која предизвикува човечки трагедии; биографија на еден од најпознатите фоторепортери во историјата; и славен актер кој го толкува неговиот лик. Иако не ги исполнува до крај очекувањата, тој актуелизира една подзаборавена приказна чии последици се чувствувале со децении.

Букбокс читанка: „Јазикот е чудна ѕверка“ од Марина Костова

Марина ја знам со години. Ситна но пркосна, со редок „ноу-булшит“ став, не како поза туку како кредо. Отсечна во говорот и артикулирана до степен кој прави да ти е незгодно, ако на пример за филм искоментираш само дека е „добар“. Сочувствително строга, нетипично македонски одговорна. Секогаш мислев дека за да бидеш Марина мора да си од некое друго место. Сега сфаќам дека, иако често сме се гледале, секогаш со нас имало други луѓе. Читајќи ја оваа книга конечно бевме сами, на тоа друго, нејзино место.

„Ме слушаш ли?“ - 125 години од првата радио порака

На 13 мај 1897 Гуљелмо Маркони ја испратил првата радио порака по воздушен пат, додека бил на посета на приморско одмаралиште во Сомерсет, Британија. Тоа било експеримент кој подоцна спасил стотици животи и го променил начинот на кој светот комуницира.