Bookbox

Писателот кој ги претвори своите новинарски искуства и работата со британската тајна служба во светски бестселери, почина на 86-годишна возраст по кратко боледување.

Кога Александар Греам Бел поднел патент за телефон во 1876 година, за само неколку часа го претекнал својот конкурент Елиша Греј. Овој настан покренал долга правна битка што завршила во корист на Бел. Ваквите примери на истовремени пронајдоци се почести отколку што се мисли. 

Сценскиот дизајн на првата бродвејска претстава што беше пренесувана во живо на телевизија

Вчера, 08.06., во Рејдио мјузик хол во Њујорк беа доделени наградите Тони во повеќе категории бродвејски театар. Помеѓу номинираните беше и сценограф кој веќе ја има добиено наградата, за хит претстава која истата таа вечер ја имаше својата последна изведба, а претходната беше пренесувана во живо на Си-ен-ен.

Букбокс читанка: „Хизмина и Хизминиј“ од Евматиј Макремволит или сте чуле ли за византиска еротика?

Кога ќе се каже „Византија“ повеќето од нас замислуваат православни цркви и манастири, дворски сплетки и интриги, книжевност која главно се однесува на житија на светци, верски химни и проповеди. Секс и еротика? До појавувањето на ова дело, прв пат преведено на македонски, бевме убедени дека секс во Византија - немало.

На Дуовден: дали ВИ е виновна за смртта на авторот или само нè враќа во време кога тој не бил важен?

Кога некој текст е генериран од големи јазични модели како ЧетЏипити, Клод или Дипсик, сликата за тоа кој е „автор“ се замаглува. Технички гледано, алгоритамот го напишал текстот, но човек го иницирал, поставувајќи ги основните параметри. Во време пред писменоста, усното народно творештво немало познат автор и ова прашање воопшто и не било битно. Дали ова е враќање на тие времиња?

Се чувствувате дезориентирано во трговски центри? Намерно е и има посебно име.

„Груенов ефект“ е моментот кога муштеријата влегува во шопинг мол или продавница, и опкружен од намерно збунувачко уредување на просторот, почнува да губи чувство за своите првични намери, што го прави поподложен на импулсивно трошење. Знаете за што зборуваме, нели?

Џек Унтервегер: новинар, поет и сериски убиец (кому е посветена претстава што ќе игра на Охридско лето)

Денес научивме дека Џон Малкович ќе настапи на Охридско лето со претставата „Пеколна комедија - исповед на еден сериски убиец“. Таа се однесува на Јохан „Џек“ Унтервегер, најпрвин осуден за едно убиство, па ослободен по барање на тамошната интелектуална елита, па пак суден за петнаесет други убиства. 

Што ќе се случи сега кога ТикТок влегува во издаваштвото на книги?

Неодамна на пазарот се појави нова издавачка куќа, БајтДенс, дел од компанијата ТикТок, која освен по кратките вирални видеа е позната и како социјален медиум преку кој се промовираат книги, кои на тој начин бргу стануваат бестселери. Многумина во издавачкиот свет сметаат дека ова ќе создаде нелојална конкуренција на сметка на авторите кои не се, и не сакаат да бидат на оваа социјална мрежа.

Пловечкиот универзитет - судбината на еден необичен образовен експеримент

Во 1926 професор од Њујоршкиот универзитет - образовен реформатор со големи соништа - се нафатил на храбар експеримент. „Храбар“ значело (а и денес значи) дека шансите да не успее биле големи. Така и испаднало.

Жабутикаба: збор кој означува овошје но и „бразилштина“

Приказната за жабутикабата почнува со посета на локална алкотека во која пристигнало ново овошно пире за коктели. Чудно и името, и вкусот, но и значењето на самиот збор.

„Башибозук“ е навреда во - францускиот!

Го користиме за некакво разуздано, непримерно однесување, а како таков постои не само во македонскиот туку (неочекувано) и во францускиот. Таму е подзаборавен термин кој додуша може да им се најде деновиве.

„Ро“ - измислениот јазик создаден пред повеќе од еден век

„Ро е јазик, но не постои земја под ова име. Тоа е измислен говор, со чиешто познавање светот ќе стане една нација, затоа што јазикот е бариера која создава голем број недоразбирања помеѓу луѓето“. Вака пишувал американскиот свештеник Едвард Пауел Фостер, кој осмислил интересен начин на формирање зборови, преку кој лесно се открива категоријата во којашто тие спаѓаат. 

Букбокс гледаше: „Загубениот крал“ или како една жена-аматер успеа да го најде гробот на Ричард Трети

Филм за добро расположение, базиран на вистинската приказна за пронаоѓањето на гробот на британскиот крал од страна на Филипа Ленгли во 2012. Но и многу повеќе од тоа - критика на академскиот естаблишмент кој суетно и арогантно знае да одбива свежи идеи и алтернативни приказни. 

Назад парите!: првата поплака од муштерија во пишуваната историја

Откако постоеле услужни дејности и трговија имало и луѓе кои не биле задоволни од тоа што го добивале и плаќале. Поплаките од потрошувачите можеби делуваат како некоја нова демократска измислица, но тие се многу постари од модерното, конзумеристичко општество.

Заборавен предмет на денот: накит со миризлива сол или оцет во време кога луѓето ретко се бањале

„Винегрет“ е француски прелив за салати. Но има еден предмет наречен „винегр де тоалет“, мало кутивче во различни облици кој содржел оцет ароматизиран со различни супстанци, кои се користеле за да ги покријат непријатните мириси. Зборуваме за време пред стикчиња и дезодоранси, како и пред денешните тушеви.

Приказната за „Титаник“ не завршила со неговото потонување - што се случувало со телата?

Дали некој патувал во економска или во луксузна класа на славниот брод не значело само привилегии во текот на пловидбата, туку и вид третман по големата трагедија. Со оглед на ограничениот простор на бродовите-спасувачи, телата на посиромашните биле враќани в море, а оние на богатите чувани за да бидат достојно погребани на копно. За ова придонел и тогаш новиот концепт на животно осигурување.

Oна чувство дека зборот ти е на врв јазик? Епа не е.

Понекогаш точно знаеш дека има збор за нешто, но мозокот не може да го најде. Ова фрустрирачко чувство се нарекува „на-врв-на-јазик“ (НВНЈ) или на англиски tip-of-the-tounge (TOT). Со децении психолозите претпоставуваа дека станува збор за делумно присеќавање на одговорот. Ново истражување вели - не баш.

Како Томас Едисон ги измамил медиумите убедувајќи ги дека прв ја измислил сијалицата

Една година пред навистина да развие асална сијалица, „волшебникот од паркот Менло“ создал илузија дека неговиот прототип работел подолго отколку што тоа било случај.

Најголемиот крадец на уметнички дела на сите времиња, кој тоа го правел од љубов кон уметноста

Стефан Братвајзер помеѓу 1995 и 2001 украл околу 300 уметнички дела од 172 музеи додека патувал низ Европа работејќи како келнер, што во просек значи една кражба на 15 денови. Го нарекуваат „најконзистентниот“ (веројатно еуфемизам за најуспешен и најупорен) крадец на уметнички дела на сите времиња. Но најинтересното е што правел со украдените предмети - ништо.

„Шушотаж“ - кога преведувачите шепотат во увце

Неодамна научивме израз кој им е познат на толкувачите и симултаните преведувачи. И гуглајќи го наидовме на многу симпатично филмче на темата.

Титовата утопија среде пустина: приказната за бегалскиот логор Ел Шат

Неодамна на Фестивалот на медитерански филм во Сплит се одржа премиера на филмот „Ел Шат - нацрт за утопија“ на документаристот Иван Рамљак. Станува збор за приказна за политички настан без преседан во глобални размери во текот на Втората светска војна, за кој упорно со години се молчело. 

Професорка од Харвард која го истражувала феноменот на нечесност обвинета за фалсификување резултати

Во една фина мета-приказна, Франческа Џино, проминентна професорка од Харвард, наводно ги фалсификувала резултатите во своите истражувања од областа на бихејвиоралните науки, на тема - чесност.

„Франкфуртска“ - приказната за првата модерна кујна во историјата

По Првата светска војна градските власти во Франфкурт започнале значаен потфат. Голем број жители се соочувале со сиромаштија, па во втората половина на 1920-тите со јавни пари биле изградени над 10.000 домови. Тој проект бил еден првите примери на модерна архитектура, едноставна, чиста и униформна. А во него особено фалена и влијателна била една просторија - кујната. 

Букбокс друштвени игри: „The Quacks of Quedlinburg“ (Надрилекарите од Квендлибург), или не претерувај - ќе пукнеш

Денес во рубрикава ни гостува Љупчо, кој вели дека во работни денови брка работа со преводи, но за викенди сака да си одмори глава од зборови и фрази со бои, форми и фигури на картонски табли. Слободното време го посветува и на други креативни активности, како музицирање, пеење, но и истражување теми и полиња како митологија, натприродни појави, магиски практики, тарот и слично. И играта што ја одбра има малку врска со магија.

Францускиот аперитив кој ги штител војниците од маларија

Познат е како омилен пијалок на кралицата Елизабета Втора. Сепак, тој не е британски туку француски и е поврзан со интересна приказна која покажува дека алкохолот и тоа како може да биде добар за здравјето. 

На 89 почина првиот човек дијагностициран со аутизам

Стручна статија од 1943 зборувал за случајот на „Доналд Т.“, едно од тогаш 11-те деца во студијата со „аутистични пореметувања како резултат на афективен контакт“. Неговото име било подзаборавено, сè додека во 2010 новинари не влегле во потрага по „Случајот број 1“. 

Букбокс гледаше: „Деновите“ (мини-серија, 2023)

Повеќето критики кои излегоа веднаш по премиерата на „Деновите“ на Нетфликс овој месец уште во воведот најавуваат - „не е како онаа за Чернобил“. И навистина, иако станува збор за различни контексти, па оттаму споредбата можеби и не е сосема фер, таа разочарува со своето фокусирање на техничките детали, а притоа многу малку гради реални човечки ликови и нивни приказни. Можеби токму поради она стереотипното јапонско - давањето предност на колективната приказна пред поединечните.

Сара Снук од „Сксешн“ ќе игра 26 улоги во поставка на „Сликата на Доријан Греј“

Прв пат по нејзината појава на лондонската театарска сцена во 2016, кога заедно со Ралф Фајнс играше во „Мајсторот ѕидар“ на Ибзен, Сара Снук ќе игра во нова сценска адаптација на романот на Вајлд од 1890.

Гуштерите можат (буквално) да ја намирисаат величината на своите ривали

Во свет на брутален натпревар, собирање на разузнавачки информации за опонентите знае да биде работа на живот или смрт. Еден вообичаен рептил наречен „ѕиден гуштер“ користи прилично лукава тактика за оваа цел.