На почетокот на 1900-тите во САД посетителите нагрнувале на државните панаѓури за да се натпреваруваат во тоа кој има поубава крава, поголем зеленчук, повкусна пита и - поубаво бебе.

На преодот на милениумот беа правени различни листи на најдобри нешта во повеќе категории. Најголемото изненадување се случи во категоријата „најдобар актер“ од годината 1000-та до 2000-тата, по изборот на Вашингтон пост. Душко Долгоушко! Но тој е посебен не само по ова, туку и по тоа што е единственото измислено другарче кое буквално го има вратено својот креатор од мртвите.

Се викал Гај Апулеј Диокле и на врв на својата спортска кариера - тркач со кочии - „тежел“ 27.000 килограми (!?) злато. Што направил со сето ова богатство? Па, ништо особено.

Како нарекуваме човек кој е чесен, хуман, одговорен, подготвен на жртва за колективното добро? Кој заменува украдени сијалици во влез и постојано ја поправа истата клупа пред зграда? Нормално - будала!

Во 2018, пред Њујорк Тајмс да го објави некрологот за 94-годишниот Абел, новинарите сто пати провериле дали е сигурно мртов. Причина: во 1980 тој ангажирал цела мрежа свои пријатели и соработници да ја потврдат неговата смрт. Веста била објавена, за веднаш потоа Абел да побара извинување. Ова е само еден од многуте „перформанси“ кој тој успеал да ги изведе во текот на својот долг и како што изгледа, крајно забавен живот.

Зошто губиме време со тривијалности? Затоа што се плашиме од содржината на нашите внатрешни дамари. Што ако ги отвориме, ако видиме што се наоѓа таму? Како домаќински да се однесуваме кон нашата инспирација - што кога ја нема, и што кога ја има премногу? Генијален осврт кон економијата на вдаховението од Емил Сјоран, романски филозоф и есеист.

Крај на ноември е и веќе почнаа да излегуваат листи за најдобри книги на годината. Во категоријата „бизнис“ според Фајненшл Тајмс е една која зборува за тоа како да се идентификуваат креативци, за потребите на компаниите кои нема да ги истолчат минувајќи ги низ нивните запчаници, туку ќе ги искористат за сечие добро.

Огромното количество податоци кои се генерираат годишно доведува до потреба од нови зборови за опишување на огромните броеви. Неодaмна беа одобрени тазе префикси за oние големите, со 27 и 30 цифри.

Текстот е на Миљенко Јерговиќ, а е инспириран од неодамнешното гостување на српскиот пејач во Загреб, каде два дена по ред ја полнеше Арена и собра околу 40.000 луѓе. Голем број „навредени граѓани“ и музички критичари никогаш не го слушнале како пее, но веќе по милјето од коешто доаѓа знаат кој е и што е. При очи сте слепи - им порачува Миљенко.

Министерството за култура на Италија размислува за зголемување на цената на билетите за сите музеи во земјата. Ова беше соопштено од министерот Џенаро Санџулијано, а е резултат на климатските протести чија мета се скапоцените уметнички дела. Не би изненадило овој пример да го следат и музеи и галерии во други  земји. 

Звучи парадоксално, но сите оние фрустрирачки моменти кога се мачиме да се сетиме на нечие име или на некој податок всушност можат да бидат добри за нашата моќ да запомниме.

Нова книга на продуцентката и експерт за музичка когниција, Сузан Роџерс, носи наслов „Вака звучи“ (This Is What It Sounds Like). Во неа таа анализира неколку клучни елементи кои ни го привлекуваат вниманието кога слушаме нова песна (ритам, мелодија, стихови) и ни го активираат допаминот и предлага слушачка активност за седенки и „тим билдинг“ сеанси. 

Сигурно сте ја слушнале, во многубројни изведби, па дури и на различни јазици. Еден читател ни отвори очи дека нејзиниот наслов не се однесува на некакви тестенини (нешто како „фусили-ли“-„фусили-ла“) туку на - жичара.

Помеѓу 16 и 19 век Европејците верувале дека постои тајно здружение на криминалци кои пред очите (односно ушите) на сите комуницираат со кодови. Нивниот таен говор можеби бил реален, но и писателите од тој период дополнително ја подгревале фантазијата на јавноста, измислувајќи по некој збор. 

Филмот, кој на едно место собира куп ѕвезди, од Кристијан Бејл, преку Марго Роби и Крис Рок до Роберт де Ниро, на моменти делува како залудно да ги троши нивните потенцијали создавајќи конфузна приказна, која се расчистува дури при крајот. Тогаш се разјаснува и написот на самиот почеток - „голем дел од ова навистина се има случено“.

Дел од мрачното минато на антропологијата е обидот научно да се докаже дека одредени етнички групи и раси поради своите физички карактеристики се инфериорни во однос на други. Како резултат на ваквите проучувања биле создавани колекции кои музеите често пати ги кријат. Една таква е откриена неодамна, по речиси еден век.

Одредницата „созреан“ човек е надмината помеѓу сериозните мислители од сферата на психоанализата, според кои сите сме во некаква фаза на созревање односно учење за самите себеси. Сепак, за германскиот психијатар и филозоф Карл Јасперс се зборува како за некој што достигнал необично висок степен на лична зрелост. И покрај слабото физичко здравје под чија закана бил целиот свој живот, тој не дозволил да биде обележан од ограничувањата кои тоа му ги наметнало. За своите искуства зборува во ТВ емисија од 1966.

Од сите литературни фраери на 20-тиот век, најинтригантниот има повеќе имиња, но најпознат е како Роман Гари. Литвански Евреин роден 1914-та во Вилнус како Роман Кацев, кој течно зборувал шест јазици, тој стои зад неколку книжевни персони и е одликуван како херој на Француското движење на отпорот. Добитник е на престижната Гонкурова награда, која според правилата може да се добие само еднаш, нешто што им пошло од рака на, на пример, Пруст, де Бовоар и Маргарет Дирас. Е, ама овој човек ја има освоено два пати.

„Јас сум сигурен дека и во моментов уништуваме една цивилизација како резултат на неможноста да ја земеме предвид духовната страна на историскиот процес. Не сакаме да си признаеме дека многу од несреќите што нè снашле како човештво се резултат на тоа што сме станале непростливо, срамно, безнадежно ориентирани кон материјалното“, пишува во затворањето на својата книга „Вајање во времето“, култниот советски режисер Андреј Тарковски.

Пред Втората светска војна, Вера Пешиќ била таен агент на Кралството Југославија, на комунистите, на Германија и на Британија. Го запознала Хитлер, била љубовница на луѓе на високи позиции, поради неа многумина биле убиени, но и спасени. Напишала „Српска читанка“ и „Српски календар“. Стрелачкиот вод кој на крајот ја егзекутирал бил љубезно замолен да не ѝ пука в лице.

Знаејќи колку зачестија придавките „тажен“ и „депресивен“ во секојдневниот живот, важно е да се знае и дека овие два збора не се синоними. Експертите велат дека тие се во сооднос како пролетта и онаа една ластовичка која не ја чини истата. Правењето ваква разлика може да им помогне на луѓето да сфатат и кога им е потребна лекарска помош, за да се спречи излишно страдање.

Еден од најдобрите унгарски писатели на сите времиња, чии дела се преточени во филм од подеднакво славниот Бела Тар, денес живее во Берлин - а во 90-тите живеел во станот на Ален Гинзберг во Њујорк. Неговиот соговорник го опишува со зборовите „благ светец преполн грижа за животните“. Додека шетале наоколу во Кројцберг, правејќи го интервјуто што го пренесуваме, писателот му го позајмил својот џемпер кога станало ладно, му купил збирка поезија и му кажал што музика да слуша. 

До 2007 делата на славниот српски книжевник, најпознат по „Хазарскиот речник“, се преведени на триесетина светски јазици. Во знак на благодарност, тој истата година објавува збирка во која секој расказ е напишан од еден замислен преведувач. Тие се кратки и се однесуваат на она што е добро во литературата на народот од каде доаѓа наводниот преведувач-писател, и што е она што Павиќ смета дека може повеќе да се нагласи, за да биде уште подобро. Има и расказ од, и за Македонија.

Есента 1963, младиот антрополог Ричард Ли отпатувал во пустината Калахари со намера да живее во заедницата која броела неколку стотини луѓе, во подрачје кое редовно страдало од суша, на територија што никој не ја сакал. Тоа направило тамошните да зависат од собирање и лов, за што се мислело дека е исцрпувачка работа. Ли сакал да провери дали тоа е вистина. Денес, неговите сознанија можат да помогнат во разбирањето на фрустрациите на современите канцелариски работници, особено во големите компании, каде нема инстантно видлив резултат од она што се „собрало“ или „уловило“.