Bookbox

Во далечната 1980 еден филозоф опишува мисловен експеримент, кој во следните неколку децении ќе стане најшироко анализираниот аргумент во когнитивната наука, а денес задира во природата на ВИ. Откако неодамна почина на 93 години, Џон Серл ќе биде запаметен токму по него. 

На 6 и 7 октомври 2025 (понеделник и вторник) од 19 часот ќе се одржи 11-тото издание на Меѓународниот фестивал на етнографски филм - ЕТНОФФ. Богатата програма содржи филмови од различни делови на светот кои ја истражуваат универзалната човечка состојба, но и опишуваат специфични културни контексти. Влезот е бесплатен!

Ќе се преиспитуваат околностите за смртта на Хантер С. Томпсон

Сопругата на новинарот и писател побара нова истрага од Бирото за истраги во Колорадо, иако неговата смрт во 2005 година беше прогласена за самоубиство.

Кој би победил помеѓу витез и самурај?

Во различни делови на светот се развиле два вида воини – европските витези и јапонските самураи. И двата реда оставиле силна трага во историјата и се сметаат за едни од највештите борци на сите времиња. Никогаш не се сретнале на бојно поле, но сличната улога во своите општества ги прави лесно споредливи.

Најспомнуваната актерка во Холивуд се вика Тили Норвуд. Како која Тили Норвуд?

Тили наводно не е замена за вистински актери, туку експериментален проект кој треба да се толкува во истата линија со анимација, кукларство или компјутерски генерирана графика. 21-от век изгледа ќе биде дефиниран од вакви „синтетички таленти“. Но во моментов ваквите експерименти наидуваат и на силни реакции, секако од човечки актери.

Кратка историја на маиците со слогани

Имаме фиоки полни маици – удобни, евтини и лесни за комбинирање. Но маицата одамна не е само „основно“ парче облека. Последните 70 години таа е средство за самоизразување, а денес, во 2025, маицата со натпис е како подвижен билборд за протестни и ангажирани пораки, макар биле напишани и со коректорски грешки.

Џабе совети, пак носиме одлуки сами

Меѓународно истражување спроведено во дванаесет земји покажало дека, при донесување сложени одлуки, луѓето насекаде во светот најчесто се потпираат на сопственото размислување, наместо да бараат совет од други. Ова важи и за поиндивидуалистичките, и за поколективистичките општества. 

Апокалипса: нова книга за прастара тема

Колку повеќе учиме за апокалипсите од минатото, толку повеќе надеж имаме дека ќе ја надминеме и нашата, онаа реалната или замислената. Тоа нема да биде пријатно, ниту праведно, но светот и нашите култури, заедници – па дури и нашиот вид – од неа ќе излезат променети. Ова го тврди авторка на нова книга на тема апокалипса.

Во очекување на кул патики според нашите опинци

Германскиот производител на спортска опрема „Адидас“ се извини откако беше обвинет за културoлошко присвојување на дизајнот на новата патика „Оахака слип-он“, традиционално изработувани од домородна заедница во Мексико.

Мускул - нова книга за органот кој ги движи и нашето тело и нашата култура

Авторката Бони Цуи комбинира наука, култура, новинарство и лични стории за да истражи не само што се мускулите, туку и каква улога играат во нашите животи и во човечката култура воопшто.

Зошто слоновите не заболуваат од рак (а змиите да)?

Научниците одамна се фасцинирани од фактот дека слоновите ретко заболуваат од рак, иако според нивната физичка големина и долгото траење на животот би требало да се подложни на поголем ризик за ова заболување. За ваквиот парадокс има и посебен термин. 

Документарна серија „Господин Скорсезе“ во октомври

Документарецот ја истражува врската меѓу шареноликите животни искуства на Скорсезе и неговата уметничка визија, од студентските филмови на Универзитетот во Њујорк до денес, обработувајќи теми како местото на доброто и злото во човечката природа.

Букбокс гледанка: „Довлатов“ (2018)

Ова е филм којшто веројатно ќе ги интересира единствено оние кои се запознаени со ликот и делото на Сергеј Донатович Довлатов, талентираниот писател кој поради несовмесност со советскиот режим ќе чека 20 години да биде објавен, дури откако веќе нема да биде во татковината. Куриозитет е што него го игра српскиот актер Милан Мариќ. 

Запознајте го Лери, најцитираниот мачор во светската наука

За да покажат како може да се манипулира системот на цитираност на научни статии (од којшто произлегува и кај нас славниот „импакт фактор“), двајца млади научници решаваат од еден симпатичен мачор да направат нобеловец. Не им требало многу. 

Како СССР ги убедувал селаните да летаат 

Кога се појавиле, „летачките птици“ од железо предизвикувале восхит но и страв. Селанството ниту имало потреба, ниту горело од желба да ги користи. Но самото убедување дека овие модерни средства се во ред, значело победа за системот, кој на овој начин сметал дека ќе ги искорени примитивните ставови на селанството и ќе го поврзе со градските работници. 

Нарачана Букбокс гледанка: „Сопруг на шашма“ (Accidental Husband, 2008)

До сега сме добивале предлози и сугестии за осврти за филмови, но прв пат се случи да добиеме (и Букбокс и Офф кафе) нешто што личи на домашна работа - наслов, линк и конкретни (дури 9) прашања. Првиот импулс беше домашното да се бојкотира, како такво. Ама љубопитноста победи.

Бузлуџа - бугарскиот споменик кој личи на НЛО и привлекува бројни авантуристи

На три часа од Софија, длабоко во срцето на Стара планина, се наоѓа необичниот објект познат како „Бугарското НЛО“ — споменикот Бузлуџа. Издигнувајќи се на истоимениот врв, тој е видлив од далеку и остава силен впечаток кај оние што првпат го здогледуваат.

Прадедото на Пушкин бил африкански принц и руски генерал

Во биографијата на големите историски личности речиси секогаш има еден спореден, кој е всушност многу поинтересен. Таков е примерот со Абрам Петрович Ганибал, кој по игра на случајот (или на судбината) во 18 век пристигнал на дворот на Петар Велики, станал негово „кумче“ и направил цела воена и интелектуална кариера во новата татковина. Но неговото наследство е и генетско - еден од неговите синови бил татко на мајката на Пушкин. 

Кога Алис Купер го спасил холивудскиот знак

Иако е еден од најпрепознатливите симболи на американската филмска индустрија, соништата, гламурот и често лажната илузија за успех, холивудскиот знак често бил занемаруван и на раб на пропаѓање. Но во 1970-тите еден познат рокер решил да помогне распадната конструкција да се очеличи, за навек. 

Џон Вилијамс, композиторот на „Војни на ѕвездите“, на 93 дебитира со пијано концерт

Славниот Вилијамс, познат по музиката за некои од најпознатите филмови на нашето време, годинава по првпат напиша концерт за пијано. Изјавил дека на „овие години“ не се знае уште колку ќе може да работи и дека време е да се остварат некои младешки желби. Браво за него. 

Аудио од филмот „Брачна приказна“ со Скарлет Јохансон и Адам Драјвер се користи за - бркање волци

„Волците треба да знаат дека луѓето се лоши“, вели претставник на институцијата задолжена за безбедност на стоката, објаснувајќи ја необичната стратегија за заштита од нив. 

Полека (мор' полека) со ботаничкиот „сексизам“

Понекогаш знаеме да заглавиме до доцна во ноќта обидувајќи се да лоцираме цитат и извор на некое тврдење. Така, од стенд-ап комедија стигнавме до такво кое вели дека причината за порастот на алергии на полен по американските градови се должи на садењето само на машки садници. За ова наводно е виновен човек со име и презиме што го предложил истото, а што потоа станало државна политика. Хм...

Братот на Олдос Хаксли бил прв директор на УНЕСКО и - еугеничар

Џулијан С. Хаксли бил познат еволутивен биолог кој мислел дека еугениката е клучот за поеволуиран и хармоничен свет. Како со вакви ставови се нашол на чело на агенцијата на Обединетите нации и дали за него „еугеника“ значело исто она на што ни асоцира терминот денес?

Историја на атентатите - од Франц Фердинанд до Осама Бин Ладен

Нова книга под наслов „Нарачка за смрт“ зборува за митологијата, логистиката и последиците од политичките убиства низ историјата. Такви сме сведочеле и кај нас, иако тие не секогаш се означени со ваквата одредница, ниту пак се до крај расветлени. 

Букбокс читанка и гледанка: „Младост без младост“ од Мирча Елијаде

Роман од еден од највлијателните проучувачи на религијата на 20-тиот век, толкувач на религиските симболи и на митот, преточен во филм од ни помалку ни повеќе славиот Френсис Форд Копола. Низ мешавина на магиски реализам, политички трилер и филозофско истражување, тој е опишан како „кога Борхес, Вонегат и Јунг би имале дете“.

Човекот кој од 1962 водел список со прочитани 3.599 книги

Ден Пелцер почина на 1 јули на возраст од 92 години. Откако неговото семејство ја сподели неговата листа, долга 109 страници, со книги кои ги читал во последниве шеесетина години, постот стана вирален. 

Професија: утешител на осудените на смрт

Има нешто парадоксално во систем кој тврди дека секој, па и најголемиот грешник, може да биде спасен на оној свет, но бара нивна крв во овој. За да обезбеди ефикасна транзиција, тој ист систем обезбедувал лица за духовна подготовка и испраќање на оној свет. Постоел и прирачник за нивна обука, во кој се советувало на денот на егзекуцијата на осудениот да му се пристапи со насмевка и „тавола“ во раката. 

Како да носиш фустан направен од стакло?

Стаклото симболизира минливост, невидливост, но и човечка суета и ранливост. Облеката направена од него низ историјата не се покажала како многу практична, но затоа пак биле измислувани различни замени за него, што ќе го обезбедат сјајот и чувството на посебност. 

Алгоговор: како социјалните медиуми ја менуваат иднината на јазикот

Адам Алексиќ е лингвист со диплома од Харвард (по потекло Србин, родителите-физичари се преселиле во САД во 1990-тите). Во својата нова книга под горниот наслов тој тврди дека човечката комуникација во моментов е на точка на пресврт, како резултат на развојот на алгоритмите. Значајноста на оваа трансформација може да се спореди само со претходните откритија на печатарската преса и на интернет.