Bookbox

Во далечната 1980 еден филозоф опишува мисловен експеримент, кој во следните неколку децении ќе стане најшироко анализираниот аргумент во когнитивната наука, а денес задира во природата на ВИ. Откако неодамна почина на 93 години, Џон Серл ќе биде запаметен токму по него. 

На 6 и 7 октомври 2025 (понеделник и вторник) од 19 часот ќе се одржи 11-тото издание на Меѓународниот фестивал на етнографски филм - ЕТНОФФ. Богатата програма содржи филмови од различни делови на светот кои ја истражуваат универзалната човечка состојба, но и опишуваат специфични културни контексти. Влезот е бесплатен!

Ќе се преиспитуваат околностите за смртта на Хантер С. Томпсон

Сопругата на новинарот и писател побара нова истрага од Бирото за истраги во Колорадо, иако неговата смрт во 2005 година беше прогласена за самоубиство.

Кој би победил помеѓу витез и самурај?

Во различни делови на светот се развиле два вида воини – европските витези и јапонските самураи. И двата реда оставиле силна трага во историјата и се сметаат за едни од највештите борци на сите времиња. Никогаш не се сретнале на бојно поле, но сличната улога во своите општества ги прави лесно споредливи.

Најспомнуваната актерка во Холивуд се вика Тили Норвуд. Како која Тили Норвуд?

Тили наводно не е замена за вистински актери, туку експериментален проект кој треба да се толкува во истата линија со анимација, кукларство или компјутерски генерирана графика. 21-от век изгледа ќе биде дефиниран од вакви „синтетички таленти“. Но во моментов ваквите експерименти наидуваат и на силни реакции, секако од човечки актери.

Што значи да си „невоспитан“?

Поимот „невоспитаност“ нема универзално значење – секој различно го толкува според личното искуство и очекувања. Некои нема да обрнат внимание ако на пример гледач излезе сред театарска претстава, додека други (актерите, режисерот) тоа ќе го доживеат како прекршување на социјалните норми и непочитување. Па сепак, има однесувања за кои се согласуваме дека се невоспитани, особено ако некој друг го прави тоа и, oсобено, ако тоа ни го прави нам.

Јерговиќ нападнат во центарот на Загреб, а на неговата зграда осамна заканувачки графит

„Пиев кафе со сопругата кога наиде госпоѓа која се загледа во мене додека седев мирно на мојата масичка, како да седам во кој и да е европски град, и изговори - 'Гомно!'“. Со овие зборови го раскажува инцидентот Миљенко Јерговиќ, кому не му е прв пат да биде нападнат поради она што го зборува или пишува, иако во случајов делува дека за нападот немало директен повод. Просто така.

Зошто феноменот Лабубу има врска со коцкање?

Последниве години светот беше зафатен од еден необичен тренд – таканаречените blind boxes или „кутии на слепо“. Овој феномен стана највидлив преку играчката Лабубу, кукла со зајачки уши и морничава насмевка, која стана симбол на она што во Јапонија се нарекува „кимо-каваи“ (привлечноста на она што е истовремено и страшно и слатко). Но, што е тоа што го прави отворањето на вакви кутии толку возбудливо и зошто експертите го споредуваат со коцкање?

Гардијан за новиот филм на Теона Митевска за Мајка Тереза: „Неверојатно интензивна приказна со примеси на хумор“

„Мајка“ на Теона Стругар Митевска вчера, 27.08., ја отвори програмата Хоризонти на 82-риот Филмски фестивал во Венеција. Со Номи Рапас, ѕвездата од „Девојката со тетоважа на змеј“ и Никола Ристановски во главните улоги, филмот веќе добива позитивни критики од светските медиуми кои го следат фестивалот. Со нетрпение очекуваме премиера во Македонија, која со оглед на (во најмала рака) неконвенционалениот пристап може да предизвика бранувања и потребни дискусии за светоста и човечките слабости.

Контроверзната приказна за авторството на славната фитнес програма на Џејн Фонда

По четири децении, за време на пандемијата, луѓето повторно го открија видеото за вежбање на Фонда. Се вежбаше во дневни соби, преку Зум, се твиташе и пишуваше за повторното враќање на „вежбите со грејачи“. Тоа покажува колку длабок и траен е културниот печат на оваа програма. Но, со тоа повторно се отвори и прашањето: кој е нејзиниот вистински автор?

Од Франкештајн до Путин: што е најинтересно на Венецијанскиот филмски фестивал 2025?

Најстариот филмски фестивал во светот и еден од трите најзначајни (заедно со Кан и Берлин), годинава го доживува своето 82-ро издание. Од денес, 27 август, до 6 септември, островот Лидо повторно ќе се претвори во центар на светската кинематографија, каде ќе се сретнат врвни режисери, актери и филмофили од целиот свет.

Ако не сте интроверти или екстроверти, тогаш можеби сте - отроверти!

Според психијатарот Рами Камински општествата имаат тенденција уште од мали нозе да ги обликуваат идентитетите на своите членови, преку нешто што тој го нарекува „феномен на блутут“. Но луѓето што одолеваат на оваа социјална условеност и остануваат независни често не спаѓаат во до сега познатите групи на екстро- или интро- вертни. 

Како клептоманијата на Жан-Лик Годар довела до неговиот прв и единствен документарец?

Иако светската филмска историја го памети Жан-Лик Годар како пионер на францускиот „нов бран“ и автор на култниот филм Без здив (1960), неговото прво режисерско искуство не било во игран филм, туку во документаристика. Малку познатото дело „Операција бетон“ (1954) не само што претставува своевидна најава на неговиот стил, туку и носи силна биографска и емотивна позадина – младешки немир, семејни судири и потрага по сопствен пат.

Совршена хармонија: математичари кои се истовремено и музичари

Разоткривајќи ги необичните врски помеѓу нотите и бројките, музичката перцепција, психологијата и физиката, нова книга ја истражува фасцинантната наука зад музиката - која додуша не мора да ја знаете за да уживате во неа. Или за да ја создавате.

Гратис идеја за пред избори - собираш отпад, добиваш храна

Во Индија се појави необична, но инспиративна практика – „ресторани за ѓубре“, места каде што наместо со пари, оброците се плаќаат со пластичен отпад. Партиски штабови и кандидати за локални, се слушаме?

Зошто Толкин го сакаaт и левицата и десницата?

Џ. Д. Венс, Џорџија Мелони, еден куп политичари од десното крило го сакаат Толкин. Но и левичарите во него наоѓаат антифашистички и еколошки наративи. Што е тајната на неговата широка популарност?

„Мизерен измет“ - најбруталните стихови на Ник Кејв

Сите некогаш сме кажале нешто за кое подоцна сме зажалиле, но кога тоа е објавено во влијателно музичко списание, повлекувањето станува многу потешко. Мат Сноу го научил тоа на потежок начин – кога станал главна мета на една особено злобна песна на Кејв, напишана како одговор на неговата критика за вториот албум The Firstborn is Dead.

Американскиот претседател кој примал гости во тренерки

Томас Џеферсон бил третиот претседател на САД и еден од тн. „татковци на нацијата“. Во време кога државниците носеле богата и формална облека, тој претпочитал удобност и едноставност, како демонстрација на своите републикански идеали. 

Удар врз нарцисоидноста: како Фројд би ја коментирал вештачката интелигенција

Фројд уште во 1917 година зборувал за пресврти во науката што ја разнишале човечката самодоверба и ја релативизирале нашата „привилегирана“ позиција во светот. Секој од овие удари нè соочил со нови граници на нашата посебност. Денес, со развојот на вештачката интелигенција, многумина сметаат дека сме сведоци на уште еден таков удар – интелектуален – кој повторно го отвора прашањето за нашата улога и значење во светот.

21 правила за живот на Мијамото Мусаши, јапонскиот самурај-филозоф

Во 2025 нема недостаток на литература за самопомош и за тоа како треба да се живее среде модерните турбуленции. Но како и во повеќе области на човечкото живеење, можеби најдобра стратегија е да се види што од минатото го преживеало тестот на времето, затоа што на крајот на краиштата проблемите се истите, исто како и решенијата. 

„Донер-Рид“ - американските пионери кои морале да јадат и човечко месо за да преживеат

Историјата на освојувањето на американскиот Запад е исполнета со авантури, надежи и тешкотии, но ретко кој настан останал толку длабоко врежан во колективното сеќавање како трагедијата на Донеровата и Ридовата експедиција. Наместо патување исполнето со ветување за нов живот во Калифорнија, нивната одисеја станала симбол за човечката издржливост и очај.

Како Битлси наоѓале инспирација во авангардната класика

Во средината на 1960-тите, додека доминирале на топ-листите, правеле генерации тинејџерки да паѓаат во транс и биле постојана мета на медиумите, Битлси истовремено се запознавале и учеле од најсмелите и најзначајни композитори на класичната музика.

Дали минералната вода е „природна“ ако е филтрирана?: новото прашање што и не е толку ново

Неодамнешен скандал со филтрирањето на познатата вода „Перие“ потсети на тоа дека прашањето околу тоа дали минералната вода е природно-природна ако е „чепната“ постоеле уште пред неколку векови. 

Невротични мачки и хипноза за лажговци: 180 години од списанието „Сајентифик Американ“

Eдно време го добивавме на домашна адреса, иако со големо задоцнување. После стана достапно онлајн со претплата. Денес списанието за наука кое почнало да излегува во 1845 е најдолго издаваното во САД, со континуитет од век и плус 80 години. 

Носи шапка: кaко да го преживееш летото според совети на луѓе од среден век

Во моментов летните температури се опаднати, што ќе рече се дише и климите можат да одморат. Но можеби до крајот на сезоната нè очекува уште некој бран, а ако не оваа, тогаш сигурно во годините што следат нештата ќе бидат уште полоши. Во средниот век не било нешто поарно, ама луѓето и без технологија некако успевале да преживеат. Некои од нивните совети и денес се корисни. 

Страшната операција за зголемување на висината опишана во „Материјалисти“, новиот филм со Педро Паскал

Изгледа како средновековна тортура – метални прачки вметнати во преполовени коски, болна рехабилитација. На ваква процедура се подвргнува ликот на Педро Паскал во „Материјалисти“. Колку и да звучи како сатира, вакво нешто постои и е достапно, на пример, во Турција.

Букбокс Македокс гледанка: „Фаворитен“ (2024)

Фестивалот на креативен документарен филм Македокс оваа година ќе се одржи од 21-28 август на неколку локации. Меѓу 75-те филмови има еден кој навидум многу пати сте го гледале. Но и покрај препознатливиот формат, тој сепак успева да трогне и да допре, низ приказните на децата од едно училиште во Виена. 

Koга ЦИА шверцувала субверзивни книги

Нова книга под наслов „Книжевниот клуб на ЦИА“ од долгогодишниот новинар на Гардијан, Чарли Инглиш, е возбудлива историја на тоа како агенцијата пренесувала забранети книги преку Железната завеса.

Панде Манојлов: македонскиот поет кого Палестинците го нарекуваат „Братот од Балканот“

Една песна инспирирана од бегалските страдања на Палестинците, објавена во Нова Македонија во 1982, придонела нејзиниот автор да стане славен во арапскиот свет, иако цели 25 години тој не бил свесен за тоа. Денес неговите стихови се повеќе од актуелни.