Меѓутоа ленинизмот се роди токму од едно такво искуство. Да се сетиме на шокот на Ленин кога во есента 1914 година сите европски социјалдемократски партии (со чесен исклучок на руските болшевици и српските социјалдемократи) се определија за „патриотската линија“. Кога дневниот весник на германските социјалдемократи Ворвартс извести дека социјалдемократите во Рајхстагот гласале за воени кредити, Ленин дури помислил дека тоа мора да е фалсификат што го смислува руската тајна полиција за да ги измами руските работници. Колку ли само, во ерата на воен судир што го подели европскиот континент на два дела, било тешко да се отфрли идејата за заземање страна и да се одбие „патриотскиот жар“ на сопствената земја! Колку ли само големи умови (вклучувајќи го и Фројд) подлегнале на националистичкото искушение, па барем и на неколку недели!
Тој шок во 1914 - да се изразам во стилот на Ален Бадју - бил *desastre*, катастрофа во која исчезнува цел еден свет; не само свет на идилична буржоаска верба во напредок, туку и социјалистичкото движење кое оди со неа. Дури и самиот Ленин, а тој е единствен што бил на ниво на задачата, единствен кој ја артикулира Вистината на таа катастрофа, го губи тлото под нозете: во неговата очајничка реакција на ситуацијата во книгата „Што да се прави?“ нема самозадоволство, го нема она „нели ви реков?“. Тој момент на очајување, таа катастрофа, го отвора просторот за доаѓање на ленинизмот, за раскинување со еволуцискиот историцизам на Втората интернационала. Во тој момент на очајување е роден Ленин, кој, *via the detour* на внимателно читање на хегеловата Логика, бил во состојба да ја увиди единствената шанса за револуција.
Денес левицата е во состојба која непрестајно потсетува на онаа од која се изроди ленинизмот и нејзината задача е да го повтори Ленин. Тоа не значи дека треба да се врати на Ленин. Да се повтори Ленин значи да се прифати дека „Ленин е мртов“, дека неговото конкретно решение доживеа пропаст, дури и монструозна. Да се повтори Ленин значи дека мора да се прави разлика меѓу она што Ленин навистина го правел, и полето на можности што тој го отвара, да се признае тензијата внатре во самиот Ленин - меѓу неговите дела и другите димензии, она што „во Ленин било повеќе од него самиот.“ Да се повтори Ленин не значи да се повтори тоа што тој го направил, туку да се направи тоа што тој не успеал да го направи, да се реализираат шансите што ги пропуштил.
Ако комунистичкиот проект сакаме да го редефинираме како вистинска алтернатива на глобалниот капитализам, мораме јасно да раскрстиме со комунистичкото искуство на 20-от век. Секогаш треба да се има на ум дека 1989 претставува пораз не само на социјализмот на комунистичката држава, туку и на западните социјални демократии. Мизеријата на денешната левица никаде не е поопиплива отколку во својата „принципиелна“ одбрана на државата на социјалдемократска благосостојба. Во недостаток на изводлив радикален левичарски проект, сè што може левицата да направи е да ја бомбардира државата со сè поголеми социјални барања, добро знаејќи дека државата нема да биде во состојба да ги исполни. Ваквото нужно разочарување потоа ќе послужи и како поттик на базичната импотентност на социјалдемократската левица, што луѓето ги турка кон нова порадикална, пореволуционерна левица. Нема потреба да се нагласува дека таквата политика на цинична „педагогија“ е осудена на пропаст, бидејќи води изгубена битка: во моменталната политичко-идеолошка констелација, реакцијата на таа неспособност на социјалната држава се појавува во вид на десничарски популизам. За да се избегне таа реакција левицата ќе мора да предложи сопствен позитивен проект вон границите на социјалдемократската држава. Од таа причина е и целосно погрешно да се има надеж во силни суверени национални држави кои би можеле социјалната држава да ја одбранат од транснационалните тела како што е Европската унија која, како што се вели, служи како инструмент со чија помош глобалниот капитал го разорува она што преостана од социјалната држава. Оттаму само мал чекор нè дели од прифаќање на „стратешки сојуз“ со националистичката десница загрижена околу губењето национален идентитет во транснационална Европа. (Тоа де факто веќе се случи со победата на брегзит во Велика Британија.)
Еден од најпрепредените облици на лажна лојалност кон комунизмот од дваесеттиот век е отфрлањето на сeкој еден Реален социјализам во име на некое автентично движење на работничката класа чиј пробив се очекува. Ален Бадју во 1983 го пишува „Триесет начини за лесно препознавање на марксист од стара школа“, прекрасен ироничен портрет на традиционален марксист уверен дека - порано или подоцна, само треба да се биде доволно стрплив - повторно ќе се појави автентично револуционерно работничко движење кое победоносно ќе ја збрише капиталистичката власт заедно со корумпираните левичарски партии и синдикати...
Да ја разгледаме ситуацијата во источноевропските држави околу 1990, кога се распаѓа Реалниот социјализам: одеднаш, луѓето се соочени со ’слобода на политички избор’. Меѓутоа дали ним во кој било момент им било поставено фундаменталното прашање: какво државно уредување би сакале? Прво им е речено дека влегуваат во ветената земја на политичка слобода; брзо потоа, информирани се дека слобода подразбира неконтролирана приватизација, рушење на социјалната заштита, и така натаму и така натаму. Тие и понатаму имаат слобода на избор, така што, ако сакале, можеле да одбијат да одат по тој пат: но не, нашите херојски Источноевропејци не сакаа да ги разочараат своите западни тутори, така што стоички ја издржаа одлуката која никогаш не ја донесоа, уверувајќи се самите себе дека треба да се однесуваат како зрели субјекти свесни дека слободата има своја цена. Токму затоа поимот психолошки субјект надарен со природни склоности, кој допрва треба да го оствари своето вистинско Јас и својот потенцијал, и кој, сходно на тоа, ултимативно е одговорен за своите успеси и неуспеси, е клучна состојка на либералната слобода.
Тоа е местото на кое треба да се инсистира на повторно воведување на ленинистичките спротивности на ’формална’ и ’вистинска’ слобода: во чинот на вистинска слобода, човек се осудува да ја скрши таа заводлива сила на симболичка ефикасност. Во тоа е моментот на вистината на остриот одговор на Ленин кон меншевистичката критика: вистинската слобода на изборот е онаа во која човек не бира само меѓу две или повеќе опции во рамки на однапред даден координатен систем; туку може да избере да го смени и самиот координатен систем. Стапицата со ’преминување’ од реален социјализам во капитализам е во тоа што источните Европејци никогаш не ни имале шанса да изберат ad quem на таа транзиција - одеднаш (речиси буквално) се ’фрлени’ во ситуација во која им е претставен нов сет на зададени опции (чист либерализам, национален конзерватизам...). Тоа значи дека ’вистинската слобода’, како чин на менување на тој сет, доаѓа само кога, во ситуација на изнуден избор, поединецот постапува како изборот да не е принуден и ’го бира она невозможното’. Токму во тоа е и смислата на лениновите опсесивни тиради против ’формалната’ слобода и во тоа е нивното ’рационално јадро’ кое денес би требало да се зачува: кога се инсистира на тоа дека не постои никаква ’чиста’ демократија, дека во поглед на секоја слобода треба да поставиме прашања на кого таа му служи, која е нејзината улога во однос на класната борба, неговата поента секогаш е токму зачувување на можноста за вистински радикален избор. На крајот од краиштата, разликата меѓу ’формална’ и ’вистинска’ слобода е следната: првата се однесува на слободата на избор во рамки на координатите на постојниот однос на сили, додека другата е терен на една интервенција која го поткопува самиот тој координатен систем. На кратко, Ленин не се обидува да ја ограничи слободата на избор, туку да го зачува фундаменталниот избор - кога се поставува прашање за улогата на слободата во рамки на класната борба, тој всушност го поставува следното прашање: „Дали таа слобода придонесува или го ограничува фундаменталниот револуционерен избор?“
Денешната политичка ситуација дава јасен пример за тоа како „вистината се издига од грешката“, како на добриот избор мора да му претходи лош избор. Во принцип изборот со кој се соочува левичарската политика е избор меѓу социјалдемократски реформизам и радикална револуција, но оваа втора опција - иако апстрактно точна и вистинита - е себепоразителна во развиените западни општества, повиците на радикална револуција немаат моќ на мобилизација. Само скромен ’погрешен’ избор може да создаде субјективни услови за вистинска комунистичка перспектива: без разлика дали ќе успее или нема да успее, тој започнува низа на понатамошни барања (’за стварно да се воведе универзална здравствена заштита, потребно е и...’) кои ќе доведат до прав избор. Тука нема скратени патчиња, потребата за радикална универзална промена мора да се појави со посредство на одредени поединечни барања. Во таа смисла ситуацијата во која веднаш се определуваме за прав избор е дури и полоша отколку правењето на погрешен избор, бидејќи тоа значи дека ’сум во право и дека мизеријата на светов кој тоа погрешно го сфатил само потврдува колку сум во право’. Таквото гледиште се потпира на погрешно (’контемплативно’) поимување на историјата, потполно занемарувајќи ја практичната димензија.
Вистинската политичка умешност, оттаму, не е избегнување на грешките и правење вистински избори, туку правење на вистински грешки, за да се избере соодветниот погрешен избор. Во таа смисла Глик пишува за „револуционерно раководство како посредник кој исчезнува - единствено одговорно кон авангардниот модел. За да биде квалификуван како радикален, политичкиот труд треба да тежнее кон тоа да стане претеран.“ Тој тука трезвениот и немилосрден увид во трагичниот обрт на револуционерниот процес го комбинира со безусловна верност кон тој процес; тој е, значи, толку далеку што не може да биде подалеку од стандардното ’антитоталитарно’ тврдење - дека секој револуционерен процес е осуден на дегенерација - што е подобро во целост да се откаже од таков процес. Оваа подготвеност да се ризикува и да се влезе во борба, иако знаеме дека веројатно ќе бидеме жртвувани во текот на таа борба, е најдрагоцениот увид за нашите нови и мрачни времиња.
Не можам а да не парафразирам еден класичен советски виц: во една официјална московска галерија е изложена слика под наслов Ленин во Варшава, на која е прикажана неговата сопруга, Надежда Крупскаја, во поза на разјарен секс со млад член на Комсомол во нејзината соба во Кремљ. Изненадениот посетител го прашува својот водич: „Но, каде е тука Ленин?,“ на што овој му одговара: „Ленин е во Варшава“. Да замислиме слична изложба во Москва во 1980 година на која е изложена слика со ист наслов, но која покажува група од главните членови на советската номенклатура како расправаат за ’опасноста’ која полското движење Солидарност ја претставува за интересите на Советскиот сојуз. Изненадениот посетител го прашува водичот: „Но каде е тука Ленин?“, на што овој му одговара: Ленин е во Варшава. И покрај западните интервенции кои ги координираа папата, Реган, и.тн. Ленин навистина беше во Варшава во седумдесеттите и осумдесеттите години од минатиот век, а неговиот дух ги инспирираше работничките протести од кои настана Солидарност.
