Од асли готвачи, автобиографии на шефови на кујни, рецепти од македонската трпеза, како се јаде во македонската книжевност, славење на кромидот, чајот и виното, до филозофските аспекти на хедонизмот (особено оној поврзан со храната). И да, неколку години по ред акцијата Јадење книги.
Ај што прозорците на рубрикава се очигледно замаглени од миризливи кујнски испарувања, а нејзиниот пишувач со благо замаен ум од многу пиење (чај), ама и самите автори на книгите очигледно се со главата длабоко нурнати во тавите и винските подруми. Толкувањето на прва топка зошто некој својата страст по храната би ја поврзувал со пишувањето е едноставно: обете се потреба, копнеж за пополнување некаква космичка празнина (во стомакот или во умот), резултат на склоност кон животните убавини во сите нивни агрегатни форми и состојби, особено оние кои можат да се консумираат, проголтаат, отелотворат, во буквалната смисла на зборот.
Но уредникот на новата збирка „Гладното уво: песни за храна и празнувања"(октомври 2012), Кевин Јанг, има дополнителни, интересни размислувања. Добрите песни, како и добрите оброци, се прават од ништо, од почеток, вели тој. Обете зависат од годишните времиња, но и од човечката историја: во нив е вградена традиција, знаење пренесувано или преку книги или по усмен пат. Во поезијата, исто како и во доброто готвење, има тајни, елементи на мистика и интуиција, кои никако не можат ниту да се објаснат, ниту да се пренесат. Секоја песна, како и секоја добра храна, се слика на личноста која ги подготвува - затоа ниедна не е иста со некоја друга. Со малку среќа, резултатот е и изненадувачки, и „вкусен", токму онаков каков што сме сакале, дури и да не знаеме како точно сме го постигнале тоа.
Начинот на кој современиот живот полека се одвојува од бавната, квалитетна и ваква подготвена храна оди рака под рака со начинот на кој истото тоа современо општество почнува да раскинува со поезијата. „Дали можете да се инспирирате од полица конзервирана храна?", реторички запрашала Елис Токлас, долгогодишна партнерка на Гертруда Стајн. „Никогаш. Морате да се приближите на коренот на создавањето, за да бидете способни да креирате, дури и во кујната".
Притоа „коренот на создавањето" не е (само) метафора. Најубаво, и за храната, и за поезијата, е ако морковите, компирот и јагодите сами ги копате и ги плевите, исто како и вашата поезија, за тие да извираат од земјата, „from the grass roots". „Како може една нација да биде голема, ако лебот ѝ има вкус на хартиено марамче" - додава познатата готвачка и писателка Џулија Чајлд.
Книгата е поделена според сезоните на растење на плодовите кои се извор на инспирација на поетите, празнувањата и видот на храна - од боровинките и лубениците во август, преку јаболката во есен, топлите оброци (супи, чорби) зиме, зачините (сол, кромид, чили), современите икони и топоси на храната и пиењето (Кока-кола, супермаркетите). Некои од нив навистина ви прават лиги, но сите заедно се прекрасен пресек на односот на културата кон она што вообичаено се смета за област на биологијата и „простата" физиологија - јадењето за да се (пре)живее. Овој инаку банален, дури и вулгарен чин (она кога некој не јаде, туку гнете), на овој начин е оплеменет, „припитомен". Стомакот, главата и срцето чинат една целина, и сите се среќни и весели. Еве неколку песни за илустрација и инспирација - за јадење или за пишување. A особено како подготовка за готвењето воочи празниците.
ПУТЕР
од Елизабет Александер
Додека растевме
јадевме котлети од мисирка во сос од лимон и путер,
путер и сирење врз зелени кнедли,
путер кој се топи во мали вирчиња во срцата
на јоркширски пудинзи, путер подобар
од сос кој застојува и го пожолтува белиот ориз,
путер кој ја глазира пченката во лизгави квадрати,
путер лавата во белите вулкани на бакрданот,
путер кој омекнува во бел сад за да се помеша со бел шеќер,
путер кој исчезнува во пире од слатки компири, со ананас,
путер стопен и засирен за да се истури врз палачинки,
путер излижан од чинијата
со топол пченкарен сируп...
„Порака на фрижидер"
(This is Just to Say)
од Вилијам Карлос Вилијамс
Ги изедов
сливите
кои беа
во замрзнувачот
и кои
веројатно
си ги чуваше
за појадок.
Прости ми
беа превкусни
толку слатки
и толку студени.
СЛАНИНА И ЈАЈЦА
од Хауард Немеров
Кокошката се труди,
ама прасето дава сè од себе.
