GR0133004177 е техничко име за обврзницата од грчката влада продадена на 10-ти ноември 2009-та, на јавна аукција. Секој работен ден, владите и компаниите одржуваат вакви аукции; ова е начинот на кој позајмуваат пари. Аукциите на обврзници, сепак, не се како аукциите што ги гледаме во филмовите, со аукционери кои брзо зборат и гласни чекани. Тие се одржуваат тивко, електронски. Инвеститорите од цел свет со нивните тастатури внесуваат број и ја испраќаат својата понуда: нивото на камата на која ќе инсистираат да ја добијат во замена за заемот. Исто како што е и со хипотеките и кредитните картички, колку е поризичен заемот, толку е поголема стапката на камата, што му компензира на заемодавецот за можноста дека позајмувачот во конкретниот случај нема да може да ги врати парите.
Ние ги сметаме акциите како основен модел на инвестиции, меѓутоа обврзниците се најважната сила во финансискиот свет, одлучувајќи кои компании и економии ќе се издигнат, а кои ќе пропаднат. Обврзница е форма на пишана белешка за долг: кога влади или компании ќе издадат обврзници, тие всушност позајмуваат пари со точно дефинирано ветување да ги вратат по истекот на конкретен временски период со утврдена каматна стапка. Секоја обврзница ги има истите основни критериуми: траење, приход и ризик. Ова значи дека обврзниците може лесно да се споредуваат и тргуваат. Обична обврзница може да биде препродавана повеќе пати за време на нејзиниот животен век, со попусти или со премија на нејзината цена, во зависност од тоа какво е чувството на пазарот околу перспективата на издавачот на обврзницата. Моменталната цена на старите обврзници постојано се менува, давајќи преглед во реално време за релативната ризичност за објавување на овие обврзници од владата на Казахстан до Ситибанк, до твојата локална болница.
Заборавете на глобалната војна против тероризмот или интернетот или глобализацијата: кога историчарите ќе пишуваат за нашата ера, времето кое сега го живееме, тие ќе можат да го наречат и доба на обврзниците. Ова почнува во 1944-та, кон крајот на Втората светска војна, кога разумни мажи во одела се собраа во Брентон Вудс за да ги спречат идните војни. Она што тие го креираа беше основната архитектура на новиот глобален финансиски систем, во кој рационалните економски математики, а не воената или политичката моќ или прастарите недоразбирања, ќе одлучат каде течат парите.
Со децении ова беше далеку подобар свет. Федералните обврзници го финансираа растот на американската инфраструктура на автопатишта и создадоа вистинка национална економија; општинските обврзници го извадија Југот од земјоделските проблеми. Во Европа влијанието беше уште поголемо. Европските обврзници овозможија лесен проток на пари преку границите, вплеткувајќи ги одделните држави кои беа завојувани со милениуми во една заедничка економија. Уште попрозаично, обврзниците обезбедија немилосрдност во финансирањето на активностите на приватните компании, помагајќи да се разбие клубот на повластени белци кои до тогаш решаваа кој ќе може да позајмува пари.
На тој ден во 2009-та кога GR0133004177 беше издадена, инвеститорите ја имаа секоја причини да претпостават дека ова е посебно ризичен заем. Грчката влада сакаше 7 милијарди евра, кои нема да бидат комплетно вратени до 2026-та. Сите тие беа софистицирани инвеститори, од кои се очекуваше внимателно да размислат околу бројот што го внесуваат, бидејќи овој број ќе ја одрази нивната увереност во способноста на грчката влада континуирано да ги исплаќа своите долгови во следните 17 години. Бев шокиран, вака кога ќе се навратам, кога видов дека победничкиот број е: 5,3 проценти. Ова е многу ниска каматна стапка, само неколку процентни поени над стапката по која Германија, европската нација со најдобар кредитен рејтинг, позајмуваше пари. Ова беше стапка која изразуваше речиси сигурност дека Грција никогаш нема да пропушти плаќање на рата.
Од денешна перспектива, секако, знаеме дека инвеститорите не требаа ништо да и позајмат на Грција, или ако го направеа тоа, требаа да бараат нешто како 100% камата. Ама ова не е случај на ретроактивна генијалност. Во тоа време, инвеститорите ги имаа сите информации што им беа потребани за да донесат попаметна одлука. Грција, тогаш како и сега, беше мала, сиромашна, претежно земјоделска економија, со проблематично минато околу почитување на глобално признаените финансиски контроли. Само 3 недели пред тоа, новоизбраниот грчки премиер откри дека претходната влада скрупулозно криела долг од милијарди долари од остатокот на светот. Всушност, новиот лидер откри дека, Грција должела значително повеќе пари отколку што е обемот на целата нивна годишна национална економија. Во рок од еден месец од продажбата на обврзницата, соочени во основа со истата информација што ја имаа инвеститорите, Муди и останатите агенции за рејтинг го деградираа кредитниот рејтинг на земјата. За помалку од 6 месеци, Грција преговараше за пакет за спас со ММФ.
Првичниот грев на грчката криза не се случи во Атина. Се случи на компјутерските терминали, во Франкфурт и Лондон и Шангај и Њујорк. Да, Грците ги земаа парите. Ама ако јас на тебе ти понудам 7 милијарди евра со камата од 5,3%, и ти веројатно би ги зел парите. Јас ќе бидам тој што изгледа како лудак. И јас ако ги немав овие пари - ако само му ги чував на некој друг, како што тоа го прават мнозинството од големите инвеститори - јас веројатно ќе одев и во затвор.
Денес глобалниот пазар на обврзници е два пати поголем од пазарот на акции. И иако обврзниците речиси не ни мрднуваат со цената во споредба со акциите, и најмалите ненадејни тикови на обврзниците оддаваат далеку поважни информации. Ситно зголемување на каматната стапка на обврзниците може да служи како предупредување дека инвеститорите повеќе не и веруваат на компанија или држава како претходно; пад во каматната стапка може да биде награда за добро завршената работа, дозволувајќи им на институциите да подигнат идни фондови по пониски долгорочни цени. Меѓутоа светот на обврзниците функционира само кога инвеститорите кои купуваат обврзници се или екстремно нервозни или претерано претпазливи. Обврзниците се смислени да бидат безбедна и досадна инвестиција, купена од конзервативни институции, како пензиски фондови, осигурителни компании и централни банки. Кога нив ќе ги купат (или во нивно име) приватни инвеститори, тие треба да претставуваат постабилниот дел од севкупниот комплет. Самата природа на берзите е склона кон нивно колабирање на секоја деценија и нешто, и кога ќе се случи ова, тоа е болно. Меѓутоа колапсот на берзата не е катастрофален. Ако колабира светскиот пазар на обврзници, нашиот начин на живот ќе биде готов.
На 17-ти септември 2008-ма, доцна на пладне, ова речиси се случи. Неколку драматични денови, проминентни економисти и останати финансиски експерти - сериозни, беземоционални луѓе кои никогаш порано не кажале ништо шокантно во своите животи - се собраа и приватно збореа за реалната можност за крај на Соединетите држави, крај на струјата и индустријата и демократијата. Кога пристигнаа парите од пакетот за спас на банките, тоа беше најбрз начини да се оствари реалната цел: да се спаси пазарот на обврзници.
И во тој момент, се промени суштината на пазарот на обврзници. Претходно, стабилноста на обврзниците беше одржувана од претпазливоста на луѓето кои ги поседуваат и менаџираат, и обратно. Меѓутоа пакетот за спас го прекина овој круг, сигнализирајќи дека пазарот на обврзници ќе остане безбеден дури и кога купувачите на обврзници се невнимателни, истурајќи милијарди долари, на пример, во ризични хипотекарни обврзници. Пакетот за спас претставуваше префрлање на пари од остатокот на економијата во пазарот на обврзници - токму спротивно од она што треба да се случи. Сега, во случајот со Грција и нејзиниот неуспех да плати, гледаме како сопствениците на обврзници очекуваат постојано да бидат спасувани, дури и кога тие биле очигледно виновни за неуспехот правилно да ги пресметаат своите ризици. Разните планови на ЕУ за Грција вклучуваат она што во основа е префрлање на пари од сиромашниот грчки народ, на богатите германски сопственици на обврзници.
Институциите кои купија 7 милијарди евра грчки долг во 2009-та донесоа многу лоша одлука. Дури и во тоа време, беше очигледно будалесто коцкање - толку будалесто што може да се опише само на еден начин. Тие веруваа дека во случај на банкрот Германците ќе ги спасат Грците. И да биде јасно: Ова не значи дека тие веруваа дека Германците ќе бидат милозливи со Грците. Ова значи дека тие веруваа дека Германците ќе бидат милозливи кон луѓето кои ги поседуваа грчките обврзници, значителен број од кои беа сигурни дека се Германци. Позајмувајќи и пари на Грција со каматна стапка од 5,3%, тие не ја пресметуваа грчката способност да платат. Тие ја пресметуваат подготвеноста на германската влада да им помогне на германските банки.
Да бидеме искрени, луѓето кои ја поседуваа GR0133004177, видоа дека нејзината вредноста се намали за речиси половина до 2012-та, кога грчката влада го преговараше својот втор пакет за спас со ЕУ и ММФ. Меѓутоа според најголем број од процените, овие сопственици на обврзници требаше да изгубат далеку повеќе, дури и целата сума од својата инвестиција. Наместо ова, пакетот за спас всушност им ги префрли милијардите евра од грчките граѓани на неразумните инвеститори во обврзници.
Логиката на пазарите е бесчувствителна. Ако направиш лоша инвестиција, треба да ја платиш полната цена за тоа - бидејќи ако не ја платиш полната цена, ќе продолжиш со лошите инвестиции. Единствен наши да го врати пазарот на обврзници на неговата историска улога е да направиш сопствениците на обврзници да почувствуваат вистински страв дека може стварно да ги загубат парите ако носат лоши одлуки. Ни треба пазарот да ги наградува кладбите кои се економски паметени, наместо оние кои се политички умешни.
