„Длабоко несогласување“ се однесува на ситуација во која не само што не сме на исто околу поединечни факти, туку и околу тоа кој е најдобриот начин на формирање ставови и верувања во врска со тие факти. А разбирањето на ваквиот тип несогласувања оди контра вообичаените уверувања дека сè може да се надмине со малку трпение и толеранција за „мислењето на другата страна“.
На пример: личност А верува дека одреден хомеопатски третман ќе ѝ помогне да ја симне високата температура. Личноста Б не се согласува. Но нивниот различен став не завршува тука - А мисли дека постои солиден доказ за нејзиното тврдење, кое се потпира врз основните принципи на хомеопатија и сведоштва на искусни хомеопати на кои таа им верува. Б пак е убедена дека каква и да е медицинска интервенција треба да биде најпрвин тестирана низ контролирани студии, а дека повремените успешни третмани за кои зборуваат хомеопатите и нивните приврзаници не се солиден доказ за нивната ефикасност.
Личноста А го разбира сето ова, но смета дека западната научна медицина не го одгатнала до крај човекот, и дека е материјалистичка и редукционистичка во својот пристап. Истовремено, е убедена дека применувањето на научната перспектива кон заздравувањето би можело да ги уништи условите под кои хомеопатскиот лек би делувал.
Како овие двајца да се разберат кога не постои ниту една точка околу која можат да се согласат? Нивната ситуација е токму таква - на длабоко несогласување.
Некои од нашите најзагрижувачки општествени несогласувања се од истиот тип, на пример помеѓу оние кои ги негираат климатските промени и оние кои велат дека тие се реалност, или оние кои веруваат во корисноста и безбедноста на вакцините или на генетски модифицираните житарки и оние кои се длабоко скептични кон нив, или кои целосно ги отфрлаат.
Длабоките несогласувања се неразрешливи, затоа што тука не се работи за тоа дека ако некоја од страните направи напор да ѝ се приближи на другата сè ќе биде во ред. Не е ни до тоа дека помеѓу нив има некоја нејаснотија која доколку се отстрани тие би се согласиле, ниту пак дека има елементи на неискреност. Вообичаената изрека вели дека е ок ако се согласиме дека не се согласуваме. Но на практично ниво, кога треба да се донесат конкретни одлуки, работата е „џа“ или „бу“ и нема простор за нијанси.
Како тоа и покрај тоа што живееме во ист свет, имаме слични когнитивни способности и горе-долу ист пристап до информации повторно се случува да не се согласуваме околу валидни факти?
Тоа е затоа што ја користиме нашата когниција за поддршка на фактички верувања или вредносни ставови кои се суштински за нашиот идентитет, особено во ситуации каде сметаме дека тој ни е загрозен. Ова не тера да трагаме по докази кои го поддржуваат нашиот светоглед, и грчевито да си ги браниме ставовите, бидејќи обратното би значело да се откажеме од поврзаноста со одредена морална, културна и идеолошка припадност, односно од нашиот идентитет. Така, расправата околу некои факти станува нешто многу повеќе од тоа - непремостлив јаз кој не дозволува ефикасно донесување политички одлуки.
До скоро, барем либералната демократија, сметаше дека иако не можеме сите да се согласиме околу фактите, тоа порано или подоцна ќе се случи сакале ние или не, затоа што пред фактите и боговите молчат. Демократските процеси според тоа повеќе треба(ше) да се занимаваат со надминување на нашите разлики во вредностите и преференците. Но оваа претпоставка веќе не е адекватна, ако воопшто некогаш била.
Извор: Аеон
