Пред ова, нациите потпишаа договори за непречена соработка, ги отворија границите и пазарите како за трговија, така и за размена на луѓе, либералните вредности масовно се ширеа, а со сето ова и просперитетот на граѓаните опфатени од новиот систем.
Во 1969-та европските лидери го претставуваат тогаш незамисливиот прогресивен проект за заедничка валута, кој во тоа време се базира на размислувањето дека компаниите и патниците ќе заштедат пари на размена на валути, додека во исто време ќе се зголеми трговијата и патувањата во границите на Европа. Ова беше надополнето и со ветувањето за Европска централна банка, која ќе ја води единствената монетарна политика на Унијата, и која нема да паѓа под притисок на земјите членки и нивните потреби.
„Но клучните играчи многу брзо ги сфатија опасностите од ваквата промена. Тие сфатија дека користа од полесните трансакции во Европа е многу мала. Она што веројатно го немаа јасно размислено е дека станува збор за економски предлог кој е близок до теорема колку што е тоа економски возможно. Во труд од 1968, Милтон Фридман, објаснува дека главна функција на монетарната политика е да помогне во минимизирање на макроекономското изместување - да спречи економскиот бум да стане преголем и да го намали времето што економијата го минува во рецесија.
Монетарната политика, како што инсистира Фридман, не може да и помогне на економијата да ги зголеми своите долгорочни можности за раст. Плус: ако монетарната политика е лошо имплементирана, таа може да предизвика трајна штета и може, од таму, да ги намали долгорочните можности за раст. Како ’француски клуч’ фрлен во запчаници, лошо избрана и лошо темпирана монетарна политика го нарушува нормалното економско функционирање. Одејќи по патот на монетарната унија, европските лидери ја зголемуваа веројатноста европската монетарна политика да фрли француски клуч во запчаниците на нивните економии,“ пишува во својата книга Евро-трагедија: Драма во осум чина, професорот по економија од Принстон и поранешен раководител одделот за истражување на ММФ, Ашока Моди.
Тој нагласува дека европските лидери константно се свесни дека ветените политички придобивки се нереални, како и тоа дека и покрај повторувањето на мантрата за „политичка унија“ тие знаат дека нема да се откажат од сопствените даночни приходи за да обезбедат значителна помош за другите нации што ќе се најдат во проблеми. Тие се подеднакво свесни и дека ризикот од економски конфликт на интереси е реален, како и тоа дека овој конфликт ќе доведе до политички конфликт.
„Од моментот кога заедничката валута беше предложена во 1969, до нејзиното воведување во 1999, потврдата за овие предупредувања се случуваше повеќе пати. Повторно и повторно. Меѓутоа ризиците беа стишувани, а алтернативните гледишта тргани на страна.
Суштинската мана на заедничката валута беше елементарна. Со откажување од нивните национални валути, членките на евро-зоната изгубија важна политичка алатка. Ако земјата членка ја снајде рецесија, таа нема да има валута чија вредност ќе може да ја девалвира за нејзините компании да можат да продаваат во странство по пониска цена во однос на доларот што за возврат би го засилило извозот и вработеноста. Земјата членка исто така не би имала централна банка која ќе може да ги намали каматните стапки за засилување на домашното трошење и стимулирање на растот.
Овој базичен пропуст создава акутни тешкотии во моментот кога економиите на земјите што ја користат истата валута почнат да се оддалечуваат една до друга. Ако италијанската економија е во проблеми, а германската и понатаму напредува, заедничката каматна стапка на Европската централна банка ќе биде преголема за Италија а прениска за Германија. Заради тоа, економските проблеми на Италија ќе продолжат, а германската економија ќе добие дополнителна сила. Во природата на заедничката валута е дека кога земјите членки ќе почнат да се оддалечуваат една од друга, заедничката каматна стапка ќе предизвика ова оддалечување на почне да расте.
Кога овие елементарни проблеми се земени предвид, економистите кон крајот на 1960-те заклучиле дека за заедничката валута воопшто да има шанса, треба да постојат значителни фискални трансфери од земјите со напредна економија кон членките кои се заглавени. Во примери со една држава, една валута, една царина, како САД, одредени сојузни држави добиваат повеќе финансии од федералниот буџет, а граѓаните кои се погодени од економски проблеми плаќаат помали федерални даноци во однос на граѓаните од сојузните држави со помалку економски проблеми. Кога се обезбедени такви бенефити, никој не се буни околу нив, бидејќи според актуелниот политички договор (во САД) тие се легитимни. Од тука економистите заклучуваат дека за ова да успее, потребен е заеднички буџет под една фискална власт.
Ако Европа сака да продолжи по овој пат, националните парламенти ќе треба малку да се повлечат; и нивната задача главно ќе биде да префрлаат пари во заедничкиот буџет. Европски министер за финансии кој одговара пред Европскиот парламент ќе користи средства од заедничкиот европски буџет за стимулирање на економијата на заглавената земја членка и со тоа ќе ја скрати рецесијата. Иако фискалните трансфери не гарантираат успех, без нив целиот план станува опасен подвиг.
Од прв ден беше јасно дека Европејците нема да бидат волни да се согласат на заеднички буџет. Германците разбирливо беа загрижени дека ако тие се согласат да ги делат своите даночни приходи, тие ќе се претворат во финансиери на секакви проблеми од остатокот на Европа. Па така, заедничкиот буџет како пат до Соединетите европски држави со евро како единствена валута беше политички тргнат од масата,“ појаснува Моди.
Кога веќе ја немаат оваа опција Европејците почнуваат да кружат околу „некомплетна монетарна Унија“, која подразбира заедничка монетарна политика без некои од клучните безбедносни системи.
„Со ваква некомплетна структура, конфликти околу спроведувањето на монетарна и фискална политика беше неизбежно да се случат,“ пишува Моди.
Кога избиваат конфликтите, кои се нормални дури и во поединечните држави, ЕУ нема политички механизам за решавање на истите, па последователно и кога ќе се појават финансиски кризи, нема заеднички прифатен начин за нивно решавање. Работите само би се влошиле со растурање на веќе воведената некомплетна монетарна унија, па ако некоја држава ја напушти за време на кризата, нејзината домашна валута ќе биде ужасно девалвирана, а државата и сите во неа ќе треба својот евро (или доларски) долг да го исплаќа со девалвираната валута. Во таква ситуација голем број од државите би банкротирале.
„Зошто Европејците се решија на таков потфат кој не носи никаков очигледен бенефит, но огромен ризик? Зошто тие се помирија со очигледните контрадикции? Како овие контрадикции се покажаа кога еврото беше пуштено? Каде заврши Европа?
Има одговор кој ги покрива сите овие прашања. Европските лидери немаа добра претстава зошто и каде се движат. И како што е кажано, ако не знаеш каде одиш, ќе завршиш на друго место. И покрај нивната идеалистичка визија, Европејците завршија на друго место. Како што може да се очекува, ова друго место не е добро место. Еврото им згреши на повеќе негови земји членки. Создаде остра поделба меѓу Европејците. Ако Аристотел денес беше жив тој ќе гледаше како ’извонредно добри и правични’ мажи и жени ја одигруваат Евро-трагедијата, ’не преку пороци или расипаност’ туку со ’грешки и фрагилност,’“ пишува Моди.
