Давајте од она на „л“

Во песните на викторијанските поети се среќаваат чудесни слики на измислени земји, свети реки, мориња неосветлени од сонцето. Сето ова се должи на нивната креативност, но веројатно и на фактот што голем дел од нив биле навлечени на една супстанца - лауданум.

Семјуел Тејлор Колриџ ја напишал својата славна песна „Кублај Кан“ по интензивен сон предизвикан од лауданум. Поетесата Елизабет Барет Браунинг ја земала оваа супстанца секојдневно и без неа не можела да функционира. Славната математичарка и ќерка на Лорд Бајрон, Ада Лавлејс, изјавувала дека лауданумот го смирува нејзиниот прекумерно активен ум. Фактот дека голем број писатели и уметници од Викторијанското доба го користеле она на „л“ е јасен, но што содржела таа а им делувало поттикнувачки на креативците? 

Опиумот бил познат од 3400-тата пред наша ера, кога Сумерите оставиле прв пишан документ за оваа дрога. Моќта на опиумот да ја скроти болката а притоа неговиот корисник да остане функционален значело дека таа се користела и за ментални и за физички нарушувања.

Лауданумот бил создаден во 16 век, од алхемичарот Парацелзус, кој му го дал и името, кое е од латински и значи „нешто што треба да се слави“. Станувало збор за тинктура од опиум со алкохол. До 17 век, лекарот и медицински пионер Томас Сајдеам го поедноставил и го стандардизирал рецептот, рекламирајќи го како „лек за сè“. Денес, зборот „лауданум“ се однесува на каква и да е алкохолна тинктура на опиумот.

До почетокот на 19 век ова на „л“ било широко распростратено. Можело да се купи по кафани, берберници, аптеки, дури и во продавници за бонбони. Бил поевтин од алкохолот, што значи дека бил достапен за сите класи. Го препишувале за сè и сешто, од бебешки грчеви, до главоболки, ревматизам, дијареа, меланхолија и „женски проблеми“.

Во викторијанска Англија тој бил масовно користен како лек, но како резултат на тоа голем број писатели, поети и уметници (како и „обични“ луѓе) се навлекле на него. Брам Стокер, Чарлс Дикенс, Лорд Бајрон, Перси Шели и голем број други користеле лауданум, фалејќи ги неговите својства да ја прошири имагинацијата. 

Ова е ерата пред аспиринот, пред антидепресивите или пред ефикасните апчиња за спиење. Но како што почнале да се појавуваат негативни ефекти - на пример еуфорија следена со нагли падови во расположението, потење и генерална вознемиреност, станало јасно дека дрогата треба да биде подобро регулирана. 

До 1868 таа можела да биде продавана само од страна на лиценцирани аптекари во Англија а тие требало да укажуваат дека станува збор генерално за отров. Во 1899, еден многу побезбеден аналгетик - чист аспирин - го означил почетокот на нова ера на подобро регулирани лекарства. 

31 март 2023 - 08:15