Една интересна анегдота во врска со оваа книга: кога ми стигна и сакав да ја сместам веднаш до претходната од истиот автор, сфатив дека таа некаде исчезнала во процесот на неодамнешното селење. Така, книгата која зборува за расеаноста како за културолошки феномен на современоста, парадоксално ја илустрира својата теза - дека ако ти не загосподариш со твојата физичка (и ментална) околина, таа од време-на време непријатно ќе почне да те изненадува тебе.
Таа претходна книга се викаше „Општо-техничко образование како образование на душата: истражување на вредноста на работата" и зборуваше за важноста на занимавањето со каква и да е фокусирана, таканаречена „физичка“ работа како основа за станување подобар човек. Секој кој барем малку се занимава со градинарство или со автомеханичарство, но особено оние вистински мајстори на својот занает, добро ја знаат онаа занесеност во текот на процесот, и радоста од добро завршена работа, во која покажале компетенција и истрајност. Токму во неа Крафорд ја наоѓа најдобрата основа за градење нова работна етика, која всушност и не е толку нова, колку што е подзаборавена и погрешно интерпретирана, спротивставувајќи ја „физичката" на таканаречената „интелектуална" работа, при што вторава често е всушност само службеничко извршување задачи кои не бараат никаква креација и моќ на импровизација, како што тоа го подразбира, на пример, работата на еден водоводџија.
Во оваа негова втора книга, која делумно се надоврзува на претходните идеи, тој ја анализира тн. „економија на вниманието", односно како одземањето на она што е наша ултимативна слобода - правото да посветиме внимание на она на што сакаме и на што мислиме дека треба - постојано се нарушува заради нечии комерцијални и други цели. Притоа, освен очигледните билборди по улиците, или рекламите по медиумите, во нашиот секојдневен ментален пејсаж се вметнуваат и безброј други пораки од различен вид, и во различни формати, кои можеби за стотинка, но сепак доволно интрузивно ни го прекинуваат текот на свеста и завладуваат со неа.
„Подмолно" е веројатно најдобриот опис на начинот на којшто се прави ова, иако оваа придавка асоцира на некаков заговор и лоша намера. Етички понеутрален термин би бил „вешто" или „професионално", но изборот на терминот не ја менува суштината - дека ние од сето ова излегуваме осиромашени за еден за нас значаен ресурс, нашето сопствено внимание.
Ако превентива за тоа некој да не ти го украде точакот е да го заклучуваш, тогаш кој е начинот да се обезбедиш дека некој не ти го краде вниманието, или дека ти, „анестезиран" (читај: заглупен) од постојаните напади врз него, нема сам да почнеш да го раздаваш?
„Нешто во нашата душа многу поодлучно му се спротивставува на вистинското внимание, отколку што нашето тело му се спротивставува на физичкиот умор. Ова нешто е многу поповрзано со злото отколку телото. Оттаму, секој пат кога навистина се концентрираме, ние го уништуваме злото во себеси", напишала писателката-егзистенцијалист Симон Веил (Simone Weil), која додуше била прилично радикална во убивањето на злото во себе - умрела со тоа што се прегладнела до смрт.
Крафорд не пропагира вакви екстреми, но повеќе предупредува, дека оние ретки моменти кога околината не нè притиска со барање неодложно да ѝ посветиме внимание се единствените кога можеме да формираме некаква кохерентна целина од нашите искуства, градејќи врз нив планови за иднината.Тишината (аудитивната, но и визуелната) така станува предуслов за нас како разумни актери во сопствената судбина, некој кој не врши само некакви автоматски дејства, туку нив и ги о-смислува.
Но ова не треба да се сведе само на инвидивуален проблем, на каприц на некаква арогантна елита која сака да размислува непопречувана од вревата на плебсот. Вниманието, вели Крафорд, треба да се третира како јавен, колективен ресурс, нешто како водата или воздухот, подеднакво ограничен и подеднакво важен за живот. Оттаму, контролата врз она кој го контролира нашето внимание е не само право, туку и обврска која има врска со менталната екологија на нашата и на идните генерации. Како поединец ти може да вежбаш аскетизам на твоето внимание, внимавајќи на тоа кога, каде и на што го посветуваш, но за истото треба да биде свесна и целата заедница, која ќе постави ограничувања на користење и на физичките и на дигиталните средства за одземање нечие внимание.
Во оваа смисла Крафорд пропагира воведување ново човеково право - право да не ти се обраќаат, или право на тишина. Како што водата и воздухот ти овозможуваат да живееш, така недостатокот на врева ти овозможува да мислиш. А ова станува луксуз, кој се плаќа, или со пари („тивко преградие надвор од градската бучава") или со растресени нерви.
Внимавајте на вашето внимание. А тоа се тренира, меѓу другото, и со читање добри книги, како оваа.
