Само дел од приказните во светот имаат преживеано. Најнови проценки покажуваат дека дури 90% од средовековните ракописи исчезнале во катастрофи или биле рециклирани. Што е она што можеби го пропуштаме и како тоа би можело да влијае врз нашите судови за тоа што е „квалитетна“ литература?

Пандемијата актуелизираше активности кои ни помогнаа да ја преживееме годината што изминува - пиење сами или во кругот на најблиските. Книгава нуди бонус, пиење коктели кои асоцираат на книги.

Пандемијата, меѓу другото, го редефинира појадокот, како оброк на кој конечно можат да му се посветат оние кои се во изолација или кои работат од дома. Иако нема голем број готвачи со рецепти кои можат да помогнат во негово осмислување (како појадокот да не може да е креативен), истото можат да го направат романи, биографии и мемоари.

Во светот се кудени, но посакувани заради видливост и продажба. Кај нас, пред сè заради еднократната исплата и признанието од колегите - членови на жирито, ако тоа се погоди чесно. За првото има истражување. За второто само инсајдерски впечатоци.

Дали сценаријата треба да се оценуваат врз основа на нивната веќе екранизирана верзија, или треба да се читаат независно од конкретната продуција? Како што стихови од пеена песна може да звучат многу поинаку кога се рецитираат, така и сценаријата често откриваат аспекти кои филмовите ги пресокнуваат или ги „поклопуваат“ со визуелното.

Во рубрикава неуморно, веќе шест години, го следиме доделувањето на ова непрестижно признание. И не гледаме причина да ја прекинеме традицијата.

Понекогаш помислуваме дека треба да сме пресреќни кога ќе прочитаме барем коректна и артикулирана реченица на македонски. Но има и нешто повеќе од тоа - да прочиташ (или напишеш) реченица која е истовремено суптилна и силна.

Не се мисли (само) на оние кои имаат најмногу секс, туку и на оние кои најмногу мислат на него. И притоа, барем во книжевноста, тоа главно не е на арно.

Бројните признанија од областа на книжевноста во светот веќе стануваат индустрија сами по себе. Но за нивниот квантитет има добра причина. И ние се приклучуваме, воведувајќи една лута.

Со глобалното затоплување присуството на фиктивните (а толку реални) суши, урагани и поплави во книгите најверојатно ќе се зголеми. Еве од кои претходни дела кои зборуваат за временски (не)прилики би можеле да се инспирираат.

Марк Твен напишал: „Треба да има просторија во секоја куќа во која може да се пцуе, затоа што е опасно да потиснуваш такво чувство“. Денес тој веројатно би бил среќен со резултатите на нова студија, која идентификува „драматичен“ пораст на пцости во американската литература во последниве 60 години.

Како би изгледал расказот на Достоевски, „Бели ноќи“, доколку тој би бил архитектонски проект? Би бил висококатница од чиј врв, барем за миг, би можеле да го сведочиме последниот сончев зрак пред осаменоста на самракот. 

Од вавилонските епови, преку античката до средовековната литература, импресионирани сме од она што се способни да го направат главните ликови на само неколку странички - да соберат армија, да почнат војна, да ја добијат. Но она што притоа не ни се кажува е како се чувствувале додека го правеле сето ова. Се плашеле ли, си рекле ли некогаш „што ми требаше сето ова?“.

Кои познат писател употребува најголем број клишеа? Дали има нешто заедничко во начинот на којшто се напишани големите книги - класиците и современите бестселери? Дали мажите и жените пишуваат различно? Кои зборови постојано се повторуваат во нивните дела? Ова се некои од прашањата на кои се обидува да одговори нова книга.

Делата на најпознатите руски писатели - Толстој, Достоевски, Чехов, Гончаров, Тургењев - долго време не им биле достапни на читателите од англиското говорно подрачје. Додека една болникава и невпечатлива Британка не одлучила да ги преведе.

Историјата на книжевните л’жги и местенки е долга и богата (за што имаме пишувано тука). Но само во Русија од раниот 20 век можело да се случи поезија да биде повод двајца мажи да пукаат еден во друг.

На прво зуење звучи како книгава навистина да ја заслужува наградата за неинвентивност и неупотребливост. Но ако човек малку се задлабочи, мувиве можеби треба да ја добијат вистинската Нобелова.

Интелектуалното ривалство, како што пишувавме, може да биде добра работа. Но истото може и да биде причина и за спротивното - достигнување на интелектуално дно.

Во македонските писателски и издавачки кругови до скоро важеше поделбата на проза, поезија и драма, а сè друго беше „стручна литература". Но со зголемениот број преводи на теориски дела од англиското говорно подрачје, полека се наметна потреба од ново катче во книжарниците и во нашите глави - категоријата „нефикција". Зошто ова звучи погрешно?

Годинава што изминува ќе биде запаметена не по поединечни осврти на дела, туку по многу пофундаментална критика на „белоцентризмот" и на медиокритетите во книжевноста и во издаваштвото.

Кој знае дали тоа е научно издржано, ама некако ни изгледа дека настаните имаат необична тенденција де да се групираат, како некакви хронолошки јата, де да се проретчуваат. Октомври, освен што изобилува со родендени на наши драги луѓе, некако ни се гледа историски полн со важни книжевно-филозофски датуми. Еве некои од нив:

Кога сакаат да создадат чувство на „сторија" - новинарски жанр кој не е чисто информативен, туку навлегува подлабоко во опишаните ликови и настани, нашите новинари обично го почнуваат текстот (или ТВ сторијата) со човек со име и презиме, полека воведувајќи нè во контекстот преку неговото доживување на нештата.

Книжевниот секс не еволуирал во права линија од воздржан до пуштен од синџир. И тој си има трендови, кои сега се тема на истражување на еден британски сајт за - здравје.

Во 2018 една британска издавачка куќа нема да објави ниту едно дело од машки автор. Одлуката е резултат на две работи, кои очигледно функционираат ако сакаш да иницираш промена: јавна провокација и шарени дијаграми.