- На 89-годишна возраст замина ѕвездата на меѓународниот „бум“ на латино-американскаа литература, добитник на Нобелова од 2010 и некогашен кандидат за претседател на Перу.
- Првиот роман, „Времето на херојот“ му беше објавен во 1963, во Шпанија. Приказната за убиство на воената академија Леонсио Прадо, каде Љоса поминал две години како тинејџер, и последователното заташкување на злосторството, било толку шокантно во Перу што се вели дека 1000 примероци биле запалени во дворот на академијата.
- Љоса беше во центарот на подемот на латино-американската литература, заедно со Хулио Кортасар, Карлос Фуентес и Габриел Гарсија Маркес. Во 1971 тој му посветува студија на Маркес, но нивното пријателство не траело долго. Кога Маркес го поздравил Љоса пред кино во Мексико Сити во 1976 добил тупаница во лице. Причините за непријателството никогаш не биле објаснети.
- Бил активно вклучен во политиката, како млад на страната на марксизмот, но подоцна заклучил дека социјализмот е некомпатибилен со она што тој сметал дека се генерални слободи. Од тогаш бил противник и на левичарските и на десничарските авторитарни режими. Во 1990 бил кандидат за претседател на Френте Демократико (трипартитна коалиција центар-десно).
- Бројни негови дела се преведени на македонски, како „Разговори во катедралата“, „Кој го уби Паломино Молеро?“, „Во слава на маќеата“ и „Риба на суво“.
(фото: Epa Images)
- Џејн Гудал, чија доживотна работа како приматолог помогна во проширувањето на разбирањето на светот за однесувањето и емоциите на животните, почина на 91 година, соопшти нејзиниот институт.
- Нејзините теренски студии со шимпанза не само што ги срушија бариерите за жените и го променија начинот на кој научниците ги проучуваат животните, туку ги документираа емоциите и особините на личноста кај овие примати што ја замаглија линијата помеѓу луѓето и животинското царство.
- „Откритијата на д-р Гудал како етолог ја револуционизираа науката, а таа беше неуморен застапник за заштита и реставрација на нашиот природен свет“, се вели во соопштението. Гудал беше назначена за Дама на Британската Империја во 2004 година, а во 2025 година беше наградена со Претседателскиот медал за слобода на САД. Таа беше именувана и за Гласник на мирот од страна на Обединетите нации во 2002 година.
- Оние книги што јас и мојата генерација ги нарачувавме од Лондон, сега ги има на секој книжевен сајт. Веќе нема потреба да плаќате царини за книги од странство – сето она што лично сум го купувал како студент – сега го има бесплатно во ПДФ. И тоа е одлично: книгата е достапна. Друго прашање е што достапноста сама по себе – не мора да биде добра. Затоа што достапно е сè: од порнографија до дрога.
- Еве како доаѓавме до книги за испит во вчерашниот изумрен свет. Прво, си определувавме – колку денови ќе го подготвуваме испитот. Потоа, во група (сите што полагавме ист испит) одевме во НУБ (Народната и универзитетска библиотека). Тоа подразбираше да си планираш цело претпладне, некогаш и попладне – престој во библиотеката. Излегувањето од дома подразбираше и да си понесеш сендвич или пари за ручек. Подразбираше и да се качиш во градски автобус, па да патуваш најмалку половина час до библиотеката. Таму ја имаше сета литература за нашите испити, но книгите не ги даваа дома: мораше да се чита во заедничката читалница.
- Тоа ми е главната поента: можеш да учиш сам, дома, на компјутер. Но можеш да учиш и во друштво, во библиотека. Што е поубаво? За мене поубаво е второво, за моите деца – првото. Разликата е огромна: кога си во друштво, се смееш, кажуваш вицови, си помагате околу нејасните книжевни термини, а ако некој заборавил да понесе сендвич, делите. Во читалницата се запозна и еден пар (таа идна медицинарка, тој иден математичар), и набргу направија свадба. Кога си сам во соба не е така. И да склучиш брак виртуелно со некого, не знаеш како мириса кога седи до тебе во читалница.
