Апокалипсата, за најпознатиот и најпреведуваниот бугарски писател Георги Господинов (1968) е многу лична работа. „Крајот на секој човек„ ќе рече тој, „е крај на една голема книга со приказни, крај на сите нешта низ кои сме поминале. Ниту една смрт не е единствен чин и сите приказни се распрснуваат со крик во ништожноста на сеќавањата. Нашите тела, се лични капсули низ времето“.
Оваа негова борба со конечноста, со крајот, со распаѓањето, се провлекува како лавиринт низ целото негово творештво. Во сите песни што ги пишувал во младоста, во сите драми, во сите раскази и во трите досега објавени романи... Тој сето ова време пишува една иста приказна....
Во неговиот „Природен роман“ во кој обичната домашна мува (musca domestica) е бесценетост во човечкото секојдневие, професорот Господинов го прави она што им го советува на своите студенти на софискиот универзитет: започнува од нивото на детали, за да стигне до универзалното. Притоа, сосема лично ги вплеткува распаѓањата на историјата, јавните клозети, литературата, филозофијата, но и конечниот крај на својот брак....
Клучната реченица од почетокот на романот „Физика на тагата“ е „Јас сме“, а последната „Јас бевме“. Во збирката „И сè стана месечина“, првиот расказ „8 минути и 19 секунди“ почнува со цитатот: Во мигот кога започнуваш да го читаш овој текст, сонцето можеби веќе престанало, но ти се уште не го знаеш тоа. Имаш уште цели 8 минути и 19 секунди додека дојде до тебе веста за неговата смрт. За толку време патува светлината од таму. Потоа ќе биде темно.
Писателот по чиј расказ е снимен анимираниот филм „Слепата Вајша“, а номиниран за Оскар оваа година, е на подолг престој во Њујорк. Движејќи се најчесто низ рафтовите на њујоршката библиотека, се обидува да започне нов роман. Ревносно ги запишува сите свои мисли, во мноштвото тетратки и бележници што секогаш ги носи со себе. Тоа значи дека продолжува незапирливата бесконечност да ја претвора во зборови и приказни, се додека, како што самиот ќе рече, тие не го победат.
Кога прв пат почнавте да пишувате?
Имав шест години кога сонував еден кошмар кој ми се повторуваше секоја вечер. Тогаш живеев кај баба ми и таа беше единствениот човек, на кого можев да ѝ го раскажам. Се сеќавам јасно како ме прекина уште на првиот збор и ми рече дека страшните сонови не треба да се раскажуваат, затоа што оживуваат. Ми кажа: се полнат со крв. Следната вечер, го сонував истиот сон повторно. Ниту можев да го раскажам, ниту можев повеќе да молчам.
Тогаш ми текна генијална идеја, дека единствен излез ми е да го напишам. Така ем немаше да го раскажам, ем ќе бев ослободен од него. Накусо, целото семејство ми е во еден бунар, јас сум надвор, спасен и исплашен до смрт. Стравот е двоен, еднаш за мајка ми, татко ми и брат ми, кои се осудени на ова дно, и еднаш за мене самиот, осуден на вечна самотија надвор од него. Нераскажаниот кошмар беше првото нешто што го напишав. Точниот збор всушност е „запишав“. Ме спаси ли ова прво запишување? И да, и не. Сонот повеќе никогаш не ми се повтори. Но никогаш не го заборавив. И уште нешто. Сега сфаќам дека мотивот на ова 6-годишно момче и мојот мотив денес, после се што сум напишал, е еден ист. Стравот е основната причина за пишување.
Пишувавте песни пред да го објавите Вашиот прв роман. Кога поетот станува прозаист?
Понекогаш се чувствувам како шверцер на поезија во моите романи. Секогаш можеш да разбереш кога еден роман е пишуван од човек кој доаѓа од поезијата. Тие романи се пишуваат реченица по реченица, секој збор, секоја фраза, е предмет на посебен ритам. Мислам дека, читањето и пишувањето поезија е добра школа за тие што сакаат да пишуваат проза. Но треба да признаам дека во многу од моите песни всушност раскажувам приказни, така што нештата се испреплетени. Конечно, јас пишувам една иста книга, која што се случува во различни жанрови. Никогаш не сум верувал во чистокрвни жанрови.
Своите мисли, чувства, ги запишувате во тетратки. Велите „најстарата, најбезбедна и најстабилна, технологија е хартијата“. Му верувате ли на компјутеризираниот свет, на модерните технологии?
Нема помодерна технологија од литературата. Онаму каде што технологијата се уште се обидува да стигне, литературата веќе била! Сè што се случува и треба да се случи, веќе е опишано во литературата.
Често пати велите дека тагата е всушност пат кон емпатија. Дали го дешифриравте геномот на тагата? Што има внатре?
Сигурно е дека во човечките гени постои и оној во кој е сместена тагата. Не можете да почувствувате емпатија кон туѓата, ако не сте ја запознале својата тага. А на прашањето - што има во геномот на тагата – многу работи не се слушнати и приватно и историски. Ако акумулираната тага на овие места се претвори во злато или минерал, тоа би бил Клондајк. Прашањето е како да се претвори тагата во сочувство за другиот. Ова, не се случува секогаш.
Во Вашата проза има специфики од локалното поднебје, култура, детали од традиција типична за одреден географски простор, во одредено време. Може ли останатата публика, суштински да ги разбере овие емоции?
Мене ме интересира човекот, а тој никогаш не е само локален. Најубавите разговори со читателите околу романот „Физика на тагата“ ги имав во едно провинциско италијанско гратче Сора, во едно село во Сардинија, во Рејкјавик, Цирих, Берлин, Чикаго и во Скопје. Сите тие луѓе ја пронашле својата тага во оваа приказна.
Има ли разлики помеѓу балканската тага и западната тага?
Дури и да има некаква разлика, во суштина таа тага е иста.
Каква е новата балканска книжевност?
Немам многу сознанија и не се осмелувам многу да зборувам, но сепак со ќеиф ги читам Влада Урошевиќ, Никола Маџиров, Лидија Димковска, Александар Прокопиев, Миленко Јерговиќ, Давид Албахари, Драган Великиќ, Гордана Чирјаниќ, Владислав Бајац, Алеш Шегер…. И многу други кои сигурно ги пропуштам.
Која е целта на книжевноста? Дали литературата може да го промени светот?
За светот не знам, но сигурен сум дека може да го промени човекот. А, тоа не е малку. Да го направи почувствителен, да му даде чувство на поинаков живот. Да го утеши. Да му даде очила или бинокл, за читателот да може да си го прочита сопствениот живот и светот околу него.
Ќе напише ли Георги Господинов љубовен роман? Роман инспириран од жена?
Убаво прашање. „Природниот роман“ беше во некоја смисла љубовен. Доколку романите за крајот на една љубов, се сметаат за љубовни.
Постои ли рецепт за да се биде добар родител?
Да се откажете од држењето и стереоптипите на родител. Понекогаш да бидете дете на Вашето дете. Да го слушате и да учите од него. Да направите да се чувствува сакано. Секогаш да знаете дека детето од некаде ве гледа, и дека тоа е доволен морален закон.
Дали сè уште фотографирате? Зошто?
Можеби поради залудната надеж дека времето ќе биде одложено барем за кратко, а некои расипливи работи зачувани. Можеби од истите причини пишувам и книги.
Познато е дека сте страсен љубител на пчелите и пчеларството. Дали сте сè уште пчелар на имагинарни пчели?
О, да, мојата глава е кошница во која цело време нешто зуи и потпевнува. Исто така се гледам и како градинар, ова се пристојни активности, далеку понезалудни од пишувањето.
Подолго време сте во Њујорк, претходно бевте во Берлин, Виена... Успевате ли да ги најдете нештата кои ги барате?
Само уште да знаев што барам...Чувството е посебно. Далеку од Бугарија се чувствувам најблизу до моето бугарско детство. Човекот навистина е емигрант од единствената таковина што ја има – таа од детството. Тој разбира со годините, дека минатото, на кое со носталгија се сеќава, не е место, туку време. Имав најсилно чувство на доближување до сопственото детство, живеејќи токму во овие далечни места.
Не поднесувате врнежливи денови. Врне ли често во Њујорк?
Знаете се за мене:) Слава му на Бога, есента во Њујорк беше сончева. И сега грее сонце во Бруклин. А чувството ми е, како да сум некаде во 1980-те.
