Тешко е човек да си објасни зошто засакал некого или нешто, а уште потешко е тоа да го пренесе на некој друг - таквата рационализација, барањето 'логика' во сферата на емоциите едноставно не функционира. Зошто по ѓаволите нечија музика или нечие пишување те допира, а некое друго проаѓа крај тебе како приватна двојка која не ти треба? Дали некој ти станал близок затоа што ги сака истите филмови, или ги засакал твоите омилени филмови затоа што ти станал близок? Има нешто неискажливо во уметноста, на ниво на сензибилитет, кое удира онаму каде што најмногу те весели, или онаму каде што најмногу те боли. Кое те поврзува со оние кои ги познаваш, но и со оние кои ти се туѓи. За кое сигурно знаеш дека е добро, иако не знаеш баш зошто.
Ако никогаш не сте го слушнале Вејтс би можела да ви редам Википедија-лајк факти и пак ништо да не ви кажам. Американец е, музичар е и глумец. Сега во декември полни шеесет. Соработувал со Кејв, го почитува Коен. Има специфичен, рапав глас, кој гарант ќе ве извади од памет ако ви се јави во ниедно време. Кариерата му е доследна и чесна, звучи како да не се фолира. Нежен е кога пее за криминалци и проститутки, непоткуплив за спонзори и таблоиди. Истовремено крајно див, и крајно нежен. Абе, што да ви кажувам - супер е!
Кога прв пат се нафатив да го преведам на македонски сето тоа ми се виде крајно смешно. Помислив дека не е потфат на македонски да се преведе нешто од латински или јапонски, туку да преведеш - американски сленг! Има општи места во американската култура, често присутни кај Вејтс, кои нам ни се непознати, и кои затоа мораат да се објаснуваат во фусноти. Едно време кренав раце.
Но кога неодамна дојдов до српскиот превод на Вејтс, две засебни книги од двајца различни преведувачи - Џокеј пун бурбона од 1990 (превод Драган Д. Тодоровиќ) и Сабљасти тромбон од 1997 (превод Александар Благојевиќ), си реков - ако можеле Србите, зошто не би можеле и ние? На следниве страници обид за превод/препев на три познати песни на Вејтс, заедно со англискиот оригинал и српската варијанта. Ќе забележите разлики, кои кога станува збор за српскиот превод се дури и фактички. Ритамот најубаво ќе го доловите доколку песните и ги слушнете, придружени со музика. А ако веќе го знаете и го сакате Вејтс можеби ќе се нафатите и вие нешто да преведете.
ИСКУШЕНИЕ
Зар'ѓано бренди во дијамантска чаша
сè е тука направено од сништа,
времето тече бавно и медно
само будалите знаат
што значи тоа.
Искушение, искушение, искушение
да му одолеам
ич не можам.
Знам дека таа е од чад
но си го загубив патот,
гледа дека сум шворц
и дека затоа морам да свирам.
Искушение, искушение, искушение
да му одолеам
ич не можам.
Холандско розе и италијанско сино
таа е таму и те чека,
мојата волја ја снема
збунет останав само.
Искушение, искушение, искушение
да му одолеам
не можам.
(Frank's Wild Years, 1990)
TEMPTATION
Rusted brandy in a diamond glass
everything is made from dreams
time is made from honey slow and sweet
only the fools know what it means.
Тemptation, temptation, temptation
oh, temptation, temptation,
I can't resist.
I know that she is made of smoke
but I've lost my way
she knows that I am broke
so that I must play.
Тemptation, temptation, temptation
oh, whoa, temptation, temptation,
I can't resist.
Dutch pink and Italian blue
she is waiting there for you
my will has disappeared
now my confusions oh so clear.
Тemptation, temptation, temptation
whoa, whoa, temptation, temptation
I can't resist.
ISKUSENJE
Zardzali brendi u dijamantskoj casi
Sve je ovde stvoreno od snova
Vreme curi sporo poput meda
Samo lude znaju sta to znaci.
Iskusenje, iskusenje
da odolim ne mogu.
Ja znam da je ona sva od dima
Al' sam opte pogubio staze
Ona zna da ja nemam ni pare
I da zato mora da se svira.
Iskusenje, iskusenje
da odolim ne mogu.
Holandsko roze i italijansko plavo
Ona je tamo i ceka na tebe
Moja je volja nestala bez traga
I zbunjenost ostala je samo.
Iskusenje, iskusenje
da odolim ne mogu.
БУРМА ШЕЈВ
Црната тетоважа станува метално-сина како пиштол
се прелева преку рамото на папсаниот град
низ лузната на мевот му минува странец
привлечен од еднооките автомати крај пругата.
Беше малолетен деликвент, никогаш не научи да се понаша,
но на цајканите не би им текнало да го бараат
во Бурма шејв.
Патот беше како лента, месечината како коска
тој не личеше на ниту еден друг,
изгледаше како чесен фармер со залижаната коса.
Таа рече - тип со каубојски шешир секогаш ме пали
'колку далеку ќе одиш?' - го праша,
зависи на што мислиш, застанав тука само ради бензин
но изгледа ќе возам дур има асфалт
по патот
до Бурма шејв.
Со колената потпрени на автокасетата
ги извади шнолите и ја растури косата со боја на пиво
пукна со мастиката и го изви р'бетот.
Да т’ибам, Мерисвил и така е само голема точка на патот
понекогаш ноќе срцето ми чука како гром
и не знам како му успева да не експлодира,
сите во овој смрдлив град се со една нога в гроб
повеќе би сакала да си ја пробам среќата
во Бурма шејв.
Присли ми е омилен, смени ја станицата
преброј ги во ретровизорот комбајните за пченица
Господине, каде и да зацепиш
тоа мора да ми ја закрпи душата
од заспивањето со сништа кои умираат секое утро.
ископај ми дупка и во неа берберски столб
од вечерва сум бегалец на условна.
Дај, потегни уште еднаш
и престигни ја онаа кола ако си фраер,
пред да огрее сакам да сум
во Бурма шејв.
Пајаковата мрежа пука и мустангот р'жи
гумите чадат и машината квичи
сите сништа и секој јадец кој го сочувале
лежат скршени зад нив на патот
до Бурма шејв.
Сонцето мава по купот ламарина
и фрла сенка на лилјак на совозачкото
кога ја извадија од кршот
наочарите за сонце уште беа на неа,
велат дека сништата се диви
само од оваа страна
на Бурма шејв.
(Foreign Affairs, 1977)
BURMA SHAVE
Licorice tattoo turned a gun metal blue
scrawled across the shoulders of a dying town
the one eyed jacks across the railroad tracks
and the scar on its belly pulled a stranger passing through.
He was a juvenile delinquent never learned how to behave
but the cops would never think to look
in Burma shave.
And the road was like a ribbon and the moon was like a bone
he didn't seem to be like any guy she'd ever known
he kind'a looked like farley granger with his hair slicked back
she says I'm a sucker for a fella in a cowboy hat.
"How far are you going?" - he said depends on what you mean
he says I'm only stopping here to get some gasoline
I guess I'm going thataway just as long as it's paved
I guess you'd say I'm on my way
to Burma shave.
And her knees up on the glove compartment
took out her barrettes and her hair spilled out like rootbeer
and she popped her gum and arched her back.
Hell Мarysville ain't nothing but a wide spot in the road
some night my heart pounds just like thunder
I don't know why it don't explode
cause everyone in this stinking town has got one foot in the grave
and I'd rather take my chances out
in Burma shave.
Presley's what I go by why don't you change the station
count the grain elevators in the rearview mirror
Mister anywhere you point this thing
has got to beat the hell out of the sting
of going to bed with every dream that dies here every mornin'
and so drill me a hole with a barber pole.
I'm jumping my parole just like a fugitive tonight
why don't you have another swig
and pass that car if you're so brave
I wanna get there before the sun comes up
in Burma shave.
And the spider web crack and the mustang screamed
smoke from the tires and the twisted machine
just a nickel's worth of dreams and every wishbone that they saved
lie swindled from them on the way
to Burma shave.
And the sun hit the derrick and cast a bat wing shadow
up against the car door on the shot gun side
and when they pulled her from the wreck
you know she still had on her shades
they say that dreams are growing wild just this side
of Burma shave.
BURMANSKA GRANICA
crni tatoo dobio je metalno plavu boju puske
naskrabane preko ramena umiruceg grada kroz
ciji oziljak na stomaku prolazi stranac
privucen jednookim automatima kraj zeleznickih sina
bio je maloletni delikvent nikad nije znao da se vlada
ali panduri se ne bi setili da ga traze
na granici burme
put je bio kao traka mesec srebrna medalja
on nije bio nalik nikom kog je ona znala
skoro da je licio na postenog farmera
sa kosom zalizanom natrag
rekla je kaubojski sesir uvek me obori na ledza
koliko daleko ides on rece zavisi na sta mislis
ja sam ovde stao samo zbog benzina
ali mislim da cu ovim putem dokle god ga ima
ono sto bi rekli
do burmanske granice
njena kolena na odeljku za rukavice
povadila snale i rasula kosu kao prvo pivo
pucnula je zvakom i izvila ledza
dovraga marysville je samo siroka mrlja na putu
ponekad nocu srce mi tuce kao grom
i ne znam kako ne eksplodira
jer je svako u tom smrdljivom gradu jednom nogom u grobu
i ja bih radije da vidim kakve su mi sanse
na granici burme
ovisnik sam o presleyu zasto ne promenis stanicu
prebroj u ogledalu kombajne za psenicu
mister gde god da uperis ovu stvar
ona mora da mi rasturi bol zbog
odlaska u krevet sa snovima koji umiru svakog jutra
zatoa iskopaj mi rupu iz ovoj zatvora
od nocas sam begunac na uslovnoj slobodi
daj potegni jos jedan cug
i pretici ta kola ako si frajer
pre izlaska sunca hocu da sam na
burmanskoj granici
prasak paukove mreze i mustang je zanjistao
dime se gume i masina savija
samo saka snova i svaki jadac koji su imali
lezi polomjen iza njih na putu
do burmanske granice
sunce je pogodilo olupinu i rasulo senku
krila slepog misa po vratima sa strane
gde je pogodila puska
kad su je izvadili iz krsa jos je imala
naocare za sunce
kazu da snovi rastu divlji samo sa ove strane
burmanske granice
БОЖИКНА ЧЕСТИТКА ОД ЕДНА КУРВА ОД МИНЕАПОЛИС
Еј Чарли, трудна сум
и живеам на деветата,
баш над прљавата книжарница
близу Евклид авенијата.
Престанав да се дрогирам
престанав да пијам виски,
маж ми свири тромбон
и работи на железницата.
Вели дека ме сака,
ако бебето не е негово,
вели ќе го порасне
како да му е син,
и ми даде прстен
што го носела мајка му
и ме води на игранки
секоја сабота навечер.
Еј Чарли, мислам на тебе
секогаш кога минувам крај бензинската
ради тоа уљето
што го ставаше во косата,
и ја чувам онаа плоча
на Little Anthony&the Imperials
но некој ми го мазна грамофонот -
ти се верува?
Еј Чарли, скоро полудев
кога го фатија Марио
се вратив во Омаха
да живеам со моите,
но сите кои ги знаев
беа во затвор или мртви
затоа дојдов назад во Минеаполис,
овој пат ќе останам.
Еј Чарли, мислам дека сум среќна
за прв пат од мојата несреќа
ех да ги имавме сите оние пари
што ги трошевме на дрога -
би си купила плац со половни коли
ама ни една не би продала,
само би возела различна кола секој ден
зависно од тоа како се осеќам.
Еј Чарли, т'ибам
сакаш да ја знаеш вистината?
немам маж, и тој не свири на тромбон
морам да позајмам да платам адвокат,
велат ќе го пуштат на условна
до св. Валентајн.
(Blue Valentine, 1978)
A CHRISTMAS CARD FROM A HOOKER IN MINEAPPOLIS
Hey Charley I'm pregnant
and living on 9-th street
right above a dirty bookstore
off Euclid avenue.
And I stopped taking dope
and I quit drinking whiskey,
and my old man plays the trombone
and works out at the track.
And he says that he loves me
even though its not his baby
and he says that he'll raise him up
like he would his own son
and he gave me a ring
that was worn by his mother
and he takes me out dancin'
every Saturday nite.
And hey Charley, I think about you
every time I pass a fillin' station
on account of all the grease
you used to wear in your hair,
and I still have that record
of Little Anthony & the Imperials
but someone stole my record player
how do you like that?
Hey Charley, I almost went crazy
after Mario got busted
so I went back to Omaha
to live with my folks
but everyone I used to know
was either dead or in prison
so I came back in Minneapolis
to stick around for a while.
hey Charley I think I'm happy
for the first time since my accident
and I wish I had all the money
that we used to spend on dope
I'd buy me a used car lot
and I wouldn't sell any of 'em
I'd just drive a different car
every day dependin' on how
I feel.
Hey Charley, for Chrissakes
do you want to know
the truth of it?
I don't have a husband
he don't play the trombone
and I need to borrow money
to pay this lawyer
and Charley, hey
he'll be eligible for parole
come Valentines day.
BOZICNA CESTITKA OD KURVE IZ MINNEAPOLISA
hej charley ja sam trudna
i zivim na 9-toj ulici
odmah iznad prljave knjizare
pored avenije euklid
prestala sam da se fiksam
i prestala da pijem viski
i moj covek svira trombon
i sljaka na zeleznici.
on kaze da me voli
iako to nije njegovo malo
i kaze da ce ga podici
kao sto bi vlastitog sina
i dao mi je prsten
koji je nosila njegova majka
i vodi me na igranke
svake subote uvece.
hej charley pomislim na tebe
svaki put kad pro|em pored pumpe
zbog onog ulja
koje si stavljao na kosu
i cuvam onu plocu
little anthonyja&the imperialsa
ali neko mi je ukrao gramofon
jel mozes da zamislis?
hej charley skroz sam poludela
kad je mario uhapsen
zato sam se vratila u omahu
da zivim sa svojima
ali svi koje sam znala
bili su mrtvi ili u cuzi
zato sam dosla nazad u minneapolis
mislim da cu sada da ostanem.
hej charley mislim da sam sre}na
po prvi put od moje nesrece
i volela bih da su mi sad one pare
koje smo ti i ja trosili na drogu
kupila bih radnju sa polovnim kolima
i ni jedna ne bih prodala
samo vih vozila razlicita kola svakog dana,
zavisno kako mi dodze.
hej charley, zaimeboga
da li bi da cujes pravu istinu o svemu?
ja nemam muza
on ne svira trombon
i moram da pozajmim pare
da platim advokata
i charley, hej
bice na uslovnoj
vec u februaru.
