Пред еден месец излезе нова, обемна збирка поезија на нобеловката на англиски, којашто ги содржи и сите песни од нејзината постхумно објавена, последна книга во Полска. Под наслов „Мапа: собрани и последни песни", таа на повеќе од четиристотини страници покрива речиси седум децении од нејзиното творештво.
Додека ја очекуваме да ни пристигне и во неа да најдеме некоја песна којашто не сме ја знаеле, еве едно интервју со неа објавено во Лос Анџелес Тајмс во 1996, по нејзиното добивање на Нобеловата за литература. Кратка и јасна, како и во поезијата - тетка Вислава, поетеса.
*****
Пред три недели поетесата Вислава Шимборска го напушти својот скромен двособен стан во Краков, на југ на Полска, за да ја избегне вревата и хаосот на реновирањето. Избега во старо планинско одмаралиште, омилено меѓу полските уметници и писатели, и изнајми мала соба - без купатило и телефон - на втор спрат на одмаралиште коешто е резервирано за писатели.
Шимборска, пензионерка со бели прамени која сака самотија, ги минува своите денови тивко, работејќи на својата најнова песна. Сè одело по план, вели, до 3 октомври, кога „светот ѝ се срушил на глава" - денот кога Шведската академија во Стокхолм објави дека релативно непознатата Шимборска е добитничка на Нобеловата за книжевност за 1996.
Зошто ви е толку важна приватноста?
Без неа не би можела да пишувам. Не можам да замислам ниту еден писател кој не се борел за својот мир и тишина. За жал поезијата не се раѓа во врева, во толпа или во автобус. Мора да постојат четири ѕидови и сигурност дека телефонот нема да заѕвони. Тоа е основа за пишувањето.
Некои од вашите песни се интроспективни, други претставуваат јасни политички манифести? Дали пишувате со одредена мисија?
Не мислам дека имам мисија. Понекогаш навистина имам духовна потреба да кажам нешто генерално за светот, а понекогаш нешто лично. Обично пишувам за поединецот - иако би сакала да имам голем број такви читатели. Постојат поети кои пишуваат за луѓе собрани во големи соби, така за сите тие колективно да можат нешто да доживеат. Јас повеќе сакам моите читатели да посегнат по моја песна и со неа да создадат однос еден на еден.
Дали вашата поезија е израз на суета?
Ако мислите дали е тоа вид егзибиоционизам, тогаш веројатно е. Никогаш не сум размислувала за тоа, но откривањето на сопствените емоции на непознати луѓе навистина е по малку како продавање на душата. Од друга страна, носи огромна среќа. На сите нам во животот ни се случувале тажни работи. Сепак, наспроти сè, кога тие грозни нешта му се случуваат на поет, тој или таа барем можат да ги опишат. Другите луѓе, на некој начин, се осудени да минуваат низ такви искуства во тишина.
Некои критичари ја опишуваат вашата поезија како дистанцирана и студена, додека вие ја сметате за приватна и лична. Може ли таа да биде двете?
Сите ние имаме многу богата природа и можеме да гледаме на работите објективно, од далечина и истовремено можеме да кажеме за нив и нешто поинтимно. Се обидувам да гледам на светот, на себе самата, од повеќе различни точки. Мислам дека голем број поети ја имаат таа дуалност.
Како почнавте да пишувате поезија?
Едноставно се случи. Можеби заради атмосферата во мојот дом. Тука владееше интелектуална атмосфера и многу се зборуваше за книги. Многу читавме, особено татко ми. Почнав да пишувам песни кога имав пет години. Кога ќе напишев песна - а тоа беа детски песни - која ќе му се допаднеше на татко ми, тој од џепот ми даваше малку пари. Не се сеќавам колку точно, но тоа за мене беше многу.
Некои од вашите песни се песимистични по прашањето на состојбата на светот. Немате деца: дали иднината е премногу мрачна за деца?
Всушност, би сакала да знам колку имало луѓе во светот кога јас сум се родила и колку ги има сега. Верувам дека тој број се удвоил. Тоа е нешто што многу ме загрижува. Еве мал пример, јас сум родена во мал град блиску Познањ и таму имаше големо езеро. Луѓето одеа на риболов, можевте да земете брод и да едрите. Сега тоа езеро е многу мало. Во него расте трева. Ќе се исуши. И ако размислите за тоа колку такви езера пресушуваат во светот - а постојано има сè повеќе и пвоеќе луѓе - тогаш почнуваат да ве напаѓаат мисли кои не се баш пријатни.
Има луѓе кои велат: „Нека се раѓаат уште луѓе, земјата може сите да нè прими". Јас не се согласувам со тоа. Сите знаеме колку луѓе умираат заради недоисхранетост и од болести кои би требало да ги нема. За такви работи не можам да зборувам со хумор.
Можете ли да се потпрете на вашите убедувања? Имате ли животна филозофија?
Не. Мислам дека тоа доаѓа инстинтивно. Знам, помалку или повеќе, што е добро а што лошо. Никогаш не сум рекла дека сè што правам е добро, но знам кога правам нешто лошо. Свесна сум за тоа. Имам совест.
Дали денес би охрабриле некој млад човек да почне да пишува поезија?
Секој мора сам да го преземе тој ризик на себе. Во текот на еден период од вашиот живот, кога ќе излезете од детството, влегувате во свет на ризик и лична одговорност, и не постои начин тоа да го избегнете. Пишувајте песни и ќе видиме. Морате да го земете предвид и тоа дека тоа можеби ќе бидат лоши песни и дека луѓето нема да ги прифаќаат. Или можеби ќе бидат успешни
(Закопане, 13 октомври 1996)
Целото интервју тука
