Кога грешката не е грешка

Забораваме каде сме паркирале. Ги губиме клучевите. Им се обраќаме на луѓе со погрешно име. „Да се греши е човечки“, напишал поетот Александар Поуп. Да, ама не е САМО човечки.

Сите животни можат да згрешат. Рибата загризува во мамката и одеднаш наидува на метална јадица. Кучињата забораваат каде ги закопале коските, а жабите го пружаат јазикот за да фатат инсект во погрешен правец. Кокошки седат врз голф топчиња, мислејќи дека се јајца. 

Сепак, не сè во универзумот може да направи грешка. Додека живите суштества живеат во свет исполнет со биолошки грешки, фундаменталните градбени елементи на космосот се придржуваат до закони на физиката со непоколеблива конзистенција. Ниту еден електрон не „згрешил“, а уште помалку атом, капка вода или супернова. „Чистите“ предмети на физиката не прават грешки туку следат прецизни закони. 

Токму тука се јавува проблем. Истите оние организми кои прават грешки се направени од атоми и молекули кои се придржуваат до законите. Тогаш, каде почнува правењето грешки за да заврши кај живите нешта? Колку ДЛАБОКО оди тоа? Дали делови и подсистеми на организми, како имунолошките системи, можат да направат грешки? Ако да, дали има нешто што ги поврзува човечките грешки со оние кои се случуваат во биолошките подсистеми?

Одговорите на овие прашања имаат длабоки последици врз тоа како размислуваме за животот. Ако нештата одат на лошо само кога физиката станува биологија, тогаш тоа би можело да значи дека организмите навистина имаат „точни“ цели и насоки од кои можат да застранат, по грешка. А ако животните грешки се навистина толку чести колку што изгледаат, можеби ни е потребна една широка рамка за да објасниме што се случува кога нештата ќе тргнат наопаку: теорија на биолошки грешки. 

Животот е полн со обиди да се одбегнат, поправат или да се минимизираат грешки. Живите суштества применуваат секакви стратегии за добро и брзо да проценат ситуации, да изнајдат решенија и сето тоа за да не (се) зафркнат. Но ако она што е обременето со негативен предзнак е вградено во самото ткиво на животот (а не постои на фундаментално ниво) тогаш точно тоа нè разликува од неживиот свет. Ова е поинаква, биолошка нормативност, која се однесува на правилата за коректно однесување ако си жаба, човек или кокошка, а не електрон. Отстапувањето од нив може да значи болест, неуспешна адаптација, страдање, смрт. За да се одбегне ваквата судбина овие суштества треба да го сторат она што е најдобро за нив - да дејствуваат во вистинското време и место, на вистинскиот начин. Предаторот мора да си го наштелува времето, да нападне прецизно, да потроши доволно енергија за да го совлада пленот без притоа самиот да се исцрпи. 

Сепак, има и контрадикторни случаи во кои грешката парадоксално му помага на организмот долгорочно, иако е предизвик на кратки стази. Ова се однесува на улогата на истражувањето или играта. Организмите генерално имаат потреба да ги истражуваат своите околини, во потрага по храна, партнер, засолниште. Сепак, премногу испитување е трошење на енергија и може да биде опасно. Би било грешка да се дозволат премногу грешки, но од друга страна ризикот често се исплати, бидејќи од грешките, нели, и се учи. Грешките во копирањето на ДНК, на пример, произведуваат варијација која го движи напред диверзитетот на животот. Ако овие грешки премногу варираат, системите би се распаднале.

Експерименталното истражување на овие грешки би можеле да ни отворат прозорец кон феноменот на биолошката нормативност, помагајќи ни да разбереме како организмите дејствуваат во нивните околини. Грешки можат да бидат направени и од најмалите бактерии како и од големи животни, дури и цели популации. Тие можат да бидат и неорганизми, како антитела и клетки. Токму ваквата раширеност на правењето грешки бара еднакво широка теорија за организирање на истражувањето на овој феномен. 

извор

21 ноември 2024 - 09:24