До скоро не успевав прописно да одгледам ни од оние кактусчињата кои обично им се подаруваат на несовесни ракувачи со живи нешта, затоа што е тешко да утнеш ако со нив не правиш ама баш ништо. Како таква, соочувањето со голем двор во новото живеалиште ми беше првичен шок. Зошто листовите на ружите фаќаат онакво ко р’ѓа? Кога треба да се крои јоргованот? Кој ќе ги чисти олуците? Секое излегување во двор паднале нови „боцки“, мачки копале по жардињерите, од улица долетале ќеси чипс. Гостите завидуваат што не мораш ко нив да одгледуваш домати во кофа на балкон, а ти им се чудиш на паметот - па ене ви пазар, тежи од јабучари и шери домати, мора ли да ги растеш по дома?
Сè до моментот кога ќе го боднеш во земја првото гранче анамска рака, кое кога ќе процвета замирисува на детство. Па бамбусче, па јасмин, па олеандри. Полека продавниците за облека и книжарниците се заменуваат со расадници и пазари. До вториве знаеш да тркнеш и среде ноќ, затоа што тогаш нема гужва, а чуварот е расположен за муабет. Со саксиите под мишка во мракот се радуваш ко некој што успеал да купи пиво после 9.
Омилени соговорници ти стануваат познавачите на хортикултурните прилики - професионални градинари (фала Дејан), упатени комшиии, работници од паркови и зеленило, тетки-цвеќарки, „љубители“ со кои редовно се разминувате во градинарските оддели по маркетите. Се фаќаш дека не можеш прописно да завршиш муабет ако седиш со луѓе во двор, затоа што постојано стануваш за нешто да поместиш, искорнеш, зачистиш. Кој знае по која логика, миеш раце пред да копаш, синким ќе ја извалкаш земјата. Ја запознаваш околината на Скопје барајќи ископи со убава (и бесплатна) земја, а жртви за м’кнење вреќи стануваат твоите домашни. На пролет почнуваш да голташ Лоратадини и да си прскаш спреј во нос - ни на сон не би помислил дека си алергичен на трева, ама ете, си бил. И конечно ти е јасно дека нешто во тебе се променило кога татко ти (хард-кор селски работник) ќе ти рече: „Леле, си станала како мене“.
Преминот од цвеќиња на зеленчуков расад е следно ниво - субкултурата на „цвеќарите“ и онаа на „ситните земјоделци“ се преклопува само до некаде. Вторите се по „сирови“, практични и поригидни во своите ставови за тоа како треба, особено ако живеат од садење. Да прашаш како се одгледува некое цвеќе не се смета за необично, но да се изненадиш што ти рекле дека со расадот домати ти требаат и стапови на кои ќе ги потпреш е повод за иронична насмевка, која стоички ја издржуваш, затоа што чувствуваш дека некако да си ја заслужил. Сега знаеш - доматите растат во висина, не ниско по земја.
И покрај сето натрупано цивилизациско знаење од моментот кога првиот земјоделец фрлил семка на изорана почва, кога садиш си сосема сам. Ти, земјата, и надежта дека она што ќе го посадиш ќе го дочекаш никнато и здраво. Дека ќе го сведочиш неговиот развој, онака како што се учествува во растењето дете. Со други очи ја следиш временската прогноза и движењето на облаците, и со јанѕа мислиш на летните одмори (кој ќе прска?). Го проаѓаш одново и одново истиот циклус низ кои поминале сите оние кои некогаш нешто саделе, обидувајќи се да им пружат отпор на оние другите, кои корнеле, сечеле и уништувале. Човек кому му е доволно да гледа како неговата трева расте за да биде среќен тешко се поместува од дрвеното столче во име на големи идеи. Неговата најголема грижа е бршленот-итрец, кој користи и најмало невнимание за да зафати уште една педа. Борбата со плевелот така станува симболичка борба за сопствен раат, негибнат од туѓи упади. А за тоа човек мора да е постојано на штрек.
Со копач во едната, и со градинарски ножици во другата рака.
Илина Ј.
Претходно: Есеј за селењето
