Во буквална смисла првата последица на спомнатата изрека е дека без оглед колку е откачен или погрешен туѓиот став, тој некој има право да го изнесе. Сепак, според статија објавена на The Baffler, во рубрика со симболично име „Бедата на теоријата“, таа е само псевдо-благородно клише. Фразата сугерира дека не само што имаш право да поседуваш мислења, туку дека имаш право тие да бидат третирани како сериозни кандидати за вистина.
Со други зборови, како да постои, или како да треба да постои, некаков социјален закон кој вели дека сите мислења се еднакви и дека оттаму имаат право и еднакво да бидат третирани. Очигледниот проблем со ваквото вообичаено разбирање на работите е што тоа го девалвира начинот на кој мислењата би требало да ЗАРАБОТАТ внимание, преку логичка аргументација, убедување, ригорозно истражување и експертиза. Кога наведениве елементи се исфрлаат од игра, луѓето почнуваат да очекуваат дека нивните гледишта не само што би требало да бидат земени сериозно, туку и да бидат заштитени од предизвици, затоа што...чуј...тоа се нивни мислења!
Практично ова доведува до ситуација во која на анти-ваксерски теории на заговор или одрекувачи на климатски промени им се дава голем простор во медиумите, иако некои од нивните тврдења имаат не само сериозни фалинки туку се и опасни. На „слободниот пазар на идеи“ тие уживаат културна и политичка заштита, затоа што се третираат како дел од една поширока категорија - „идентитет“ - а таа, нели, не смее да се чепка.
Земете ги, на пример, личните политички убедувања. Тие денес се третираат како вградени во човечките суштества, дел од нечија фундаментална, неменлива суштина. Небаре поддржувачите на Х се родиле такви, и нема шанса некогаш да го променат мислењето. За нив таквата припадност е дел од она што тие се, и секое ставање под знак прашање на што и да е од односната идеологија, колку и да е банално или суштинско (од патни трошоци за пратеници до прашањето за името) се доживува како личен напад.
Излегува дека плуралистичката идеологија, за која ни се вели дека нуди еднаква презентација на перспективи и идентитети, некаде по пат се развела од потрагата по вистината. Потрагата и застапувањето на „вистинското јас“ е хиерархиски надредено во однос на неа, и од тоа меѓу другите профитираат конзумеризмот и капитализмот. „Откријте си го вистинското јас и ќе ви обезбедиме бесконечно многу производи, брендови, животни избори, алгоритамски филтрирана содржина итн., сите скроени според вашите потреби“ - е нивното ветување. Ваквото множење на „вистински јаства“ резултира со екстремна (во текстот е употребен токму овој збор) „балканизација“ која ја дефинира политичката сцена денес. Различните идентитетски кампови се толку отуѓени едни од други што изгледа како да нема место за компромис, па дури ни за живеење едни покрај други.
Па сепак, и покрај сета фрустрација која ја предизвикува ваквата ситуација, ние ја прифаќаме и ја оддржуваме, делумно затоа што ги заштитува луѓето од маката да си го менуваат мислењето, а најмногу затоа што НАС нè ослободува од егзистенцијалниот товар да ги сметаме луѓето, односно нивните јаства, за менливи, и да му се прилагодуваме на овој немил факт. Ако нечие мислење на целосно есенцијалистички начин е маркер на она што луѓето веќе се како свесни индивидуи, тогаш ваквите гледишта се дел од нивниот фиксиран идентитет, кој има право на еднаква репрезентација во јавната сфера, затоа што секој оној што ќе каже поинаку е шовинист и диктатор. Но тоа не значи дека ние, и покрај тоа што формално ќе се залагаме за ваквото право на туѓи мислења, ќе веруваме дека тие се нешто повеќе од куп срања, чија валидност за нас завршува во моментот кога ќе бидат изречени, за веднаш потоа да пцовисаат на олтарот на слободата на говорот.
За сето ова можеме да обвиниме еден човек - Рене Декарт и неговото легендарно „мислам, значи постојам“, кое го има формирано овој начин на мислење за тоа што е „јаство“: перманентна суптстанца која е истовремено и извор на мислењето, и која наоѓа потврда на сопственото постоење низ тој процес. Во нашето време ваквата претстава може единствено да се спореди со оној на матрикс кој моделира како поединецот свесно ги процесира мислите за светот, на начин кој истовремено и го отсликува, и го дефинира она што сме. Тоа е портрет на нашиот најинтимен внатрешен свет, „отисок од прст на нашата душа“.
Но што ако наместо „мислам (сè едно исто), значи постојам“, не речеме „учам, значи постојам“? Така процесот е отворен, а личноста секогаш нецелосна, отворена и ранлива. Да се учи (од другите и за себе преку другите) подразбира раст и промена, како и однос со необичен свет кој никогаш докрај не може да биде сознаен. Ова е можеби страшна помисла. Но нели спротивната, за свет во кој сè однапред се знае и ништо не се менува, е уште пострашна? Помислете, за момент, и на таа опција.
