„Хауг!“: измислениот индијанско-англиски во холивудските филмови

Рано утрово, 8.1., на доделувањето на Златните глобус, Лили Гледстоун ја доби наградата за најдобра актерка во драма за „Убијци на цветната месечина“. Со тоа влезе во историјата како првиот домородно американски актер кој го добива престижното признание. Говорот го започна на јазикот на нејзиното родно племе, Блекфит. И не пропушти да ги спомне јазичните стереотипи кои долго време важеле во холивудската продукција во портретирањето на овие народи.

Во Северна Америка постоеле стотици домородни јазици, групирани во десетици јазични семејства. Јазиците од исто семејство можеле да бидат исто толку слични колку на пример англиски и холандски, или исто толку различни колку англиски од урду или од грчки. Па сепак, во американските (а и дел од европските) филмови, да се зборува како Индијанец значело само неколку нешта.

Еден од стереотипните изрази е поздравот „Хауг!“ којшто го памтиме токму од нив и од стрипови, изговорен со длабок тон и со високо крената десна рака, кој им е припишуван на сите северно-американски Индијанци. Но тоа е всушност поздрав на Лакотите - други племиња не го користат или не го препознаваат како таков, а и тие не го изговарале баш на тaков драматичен начин.

Во книжевноста изразот го популаризирал кој друг ако не Карл Мај, кому му се бендисал бидејќи бил сличен на швајцарско-германското „Ха гшлосе“, кој се користи кога говорителот укажува на тоа дека завршил со зборување. Племето Лакота било модел за тоа како домородците биле претставувани во популарната култура во САД и Европа, бидејќи негови членови биле вклучени во шоу програми за Дивиот запад кои во Европа ги имале посетено над 10 милиони луѓе (види претходно: Кога Бафало Бил настапувал низ Европа). Имало и случаи кога припадници на други племиња се преправале дека се Лакота само за да бидат дел од екипите. 

Но „хауг“ не е единствениот пример за јазичните стереотипи низ кои се прикажувале Индијанците. Во раните холивудски филмови и радио програми можел да се слушне автентичен домороден „пиџин“ (мешавина од домородните јазици и англискиот), но тој набргу бил заменет со нешто што се нарекувало „тонто“ јазик или „холивудски инџун-англиски“. „Тонто“ е име на Индијанец од радио програма со наслов „Лоун Рејнџер“ од 1933 и телевизиска адаптација од 1949. Тоа е практично фиктивен северно-американски „јазик“, составен од слушнати-недослушнати зборови и изрази, со какви всушност никој реално не се служел.

Главната карактеристика на овој говор е што користи само кратки, двосложни зборови, речениците не следат граматички правила, па говорителот звучи како дете или како лице со ментални проблеми. Ова е придружено со бавност, монотоност и сериозност кога се зборува, особено кога тоа го прави воин или повозрасно лице. Тоа е уште еден стереотип за стоичкиот црвенокожец, со камено лице, кој освен со отсечниот говор често се изразува и преку паузи и тишина, за акцентирање на веќе кажаното или создавање тензија. Сепак, сведоштва на некои од актерите за вестерни од 60-тите и 70-тите велат дека некои од домородните актери, и покрај тоа што изгледале токму така, на камера се зафркавале на нивните јазици, оговарајќи ги белите колеги или едноставно кажувајќи бесмислици. 

8 јануари 2024 - 13:01