Што се тоа „контактни“ јазици и зошто се загрозени?

Кога во тек на подолг период во меѓусебен контакт доаѓаат луѓе кои зборуваат различни јазици, тие понекогаш создаваат нов, комбинација на постоечките. Лингвистите ги нарекуваат „контактни“, и овие јазици се многу побројни отколку што мислиме. Но истовремено се под голем ризик.

Историјата на потеклото на јазичките мешавини варира. Некои од нив се создадени во мирнодопски услови, на пример преку трговија, кога на луѓето им е потребен „лингва франка“ за да се разберат. Такви се нигерискиот „пиџин“ англиски, кој овозможува комуникација на говорители на над 500 јазици. Но има такви кои се изродени од трагедија и насилство, како хаитскиот и јамајканскиот креолски и други кои се резултат на пацифичката трговија со робови, кога западно-африканските народи комбинирале неколку јазици со англискиот, создавајќи секојдневен говор кој го користеле робовите.

Денес, голем број од овие контактни јазици е загубен. Опстануваат околу 200, па и тие се на работ на исчезнување. Лингвистите и антрополозите кои традиционално се фокусирани на судбината на поформалните јазици сега почнуваат да го вртат вниманието кон овие мешавини, проучувајќи ги со поголем интензитет и работејќи со домородни групи и невладини организации, а за нивно зачувување.

Во текот на времето некои контактни јазици се покажале како „транзициски“, односно нешто што почнало како контактен јазик преминало во поформализиран, со сопствена граматика и правопис. Но оние кои останале мешани често се заобиколени од истражувачите затоа што се сметаат за „бастардизирани“ верзии од јазиците кои се дел од нив, значи не-вистински јазици, туку „улични“.

Сепак, и тие, улични или не, се дел од идентитетот и историјата на голем број групи. Кога исчезнуваат со нив исчезнува и традицијата и меморијата за постоењето на нивните говорители. На следнава мапа можат да се видат најзагрозените контактни јазици во моментов:

Она што го загрозува нивното постоење е што тие не се пишани, туку се пренесуваат само усно. Тоа значи дека кога и последниот говорител ќе почине, доколку не се преземат итни мерки за негово регистрирање, ваквиот јазик ќе изумре засекогаш.

извор

2 септември 2020 - 12:36