TOM WAITS MEETS GOCE ARNAUDOV
Илина, Букбокс
Сонував чуден сон. Не, не беше оној со еднооката Мајра, циркускиот тренер, која во маица со Рој Орбинсон со цуцла дои орангутан по име Трипод. Не мора да си добро платен психотерапевт од Роуд Ајленд или од Вермонт за да ти текне дека Мајра е моја Кетлин, а дека орангутанот сум јас. Ова беше поинакво..
Во воз сум кој изгледа како да е од повоена Русија, седиштата од чија утроба ѕиркаат потемнети сунѓери и за’рѓани пружини, прозорци кои не се сеќаваат кога последен пат биле отворени, реа на мочка (купето е изгледа блиску до ВЦ-то), и завеси со кириличен акроним, тромави од насобраната прашина. Возот татни низ некаква клисура, од време на време низ високите стебла како да блеска некоја вода – езеро, или можеби река – но полека се стемнува, и низ валканите окна не можам да забележам ниту човек, ниту некаков знак.
Знам дека ми се ближи роденденот, и дека сакав оваа година да го прославам со Џон (тој е на 14-ти, јас на 7-ми, три години разлика), да свириме во шест попладне помеѓу зградите на Астор Плејс, кај што он вика дека саксофон звучи магично. Ама ова не личи на Менхетен, а и Џон ко што е болен тешко би го поднел возов. Други планови за пат немав – откако се скрасив во Сонома не ми се мрда ни на турнеја. Меѓу сон-желба и сон-страв, ова е дефинитивно второто. Авиони, возови, бродови и автобуси почнаа да ме прават меланхоличен – да си стално на пат значи да бидеш понизен, да имаш на ум дека само „транзитираш", лебдиш некаде помеѓу, на место кое не е ни таму, ни ваму, ни тука. Уморен сум од патеписни стихови, крајпатни кафани и сува храна. Единствено подобро од дремење на тераса во клацкалка е копање по автомобилски отпад, со сета таа железарија што тежи од звуци и приказни. Исто како шиниве и далноводиве.
Фак, тунел. Тек сега ништо не гледам! Како се вика на руски „сте чуле ли вие за сијалица"?
Нешто се поместува во мракот, баш сега некој влегува во купето и се обидува да го смести багажот, газејќи ме по прстите. Само да не ми седне врз шеширот, тогаш мавам. Задишан е, некако вознемирен. По бескрајно долго пафтање и пуфкање, конечно се скрасува од спротива. Слушам како полиците стенкаат затекнати од неочекуваниот товар, кој едвај чека да ми се струполи на глава на следната кривина. Тишината можеш да ја месиш како ќофте, да ја извалкаш во презла, и да ја пржиш на тивок оган.
Возот како стрела на дајл-ап се пробива низ темното, и конечно излегува на чистина. Заедно со остатоците од дневната светлина пред очи ми заигрува слика на палми кои се нишаат во ритамот на возот, совршено вклопувајќи се во пејсажот и зајдисонцето. Слична хавајка знам носеше Монтгомери Клиф во „Од тука до вечноста". Ама човеков личи повеќе на источноевропска верзија на Џегер – можеби Миха, или Миклош? Со насмевка развлечена од уво до уво изговара нешто што личи на поздрав.
„Хај", му одговарам.
„Аа, инглиш. Ај спик инглиш. Ај уас ин Америка, сингинг фор аур пипл".
(Типов море стварно пејач. Со таков глас и не е чудо.)
„Уер ар ју фром?"
„Струмица. Ју ноу? Семјуел, блајндед солџрс, бетл он Беласица?"
(Сем? Нешто еврејско? И какви војници - да не сум, побогу, среде војна во Босна или Хрватска?)
„Дер ис а вор гоинг он?"
„Но, но. Хистори. Нау ит’с гуд, спа Банско, френки, чушки, вотерфолс ин Колешино"
(Кој е па сега тој Френк? И зошто е во бања?)
„Енд уат ду ју синг?"
„Е-ее, мени сонгс: Ај виш дис сонг уас ан ероу, Ду ју вејт олд мадер, Фајр енд флејмс, Иф ај дај ор гет килд...Уанс ај плејд Бандјера роса ет Бубамара".
(Насловиве скроз ко нашите кантри. Последново сигурно морал, ради комунистите. Можда тука и нејќат Американци, посебно не познати. Боље да си поќутам..)
„Енд ју, уат ду ју ду фор ливинг?" – ми се обраќа.
„Ај...ај ем...а доктор. Деливеринг бејбис. Бат ај олсо плеј д гитар. Мјузик енд медисин."
„Аа, гуд..гуд. Соу ви ар колигс. Летс дринк ту дет"
(Не ми е до тоа, ама се сеќавам дека во овие краишта одбивање пијачка е ко пцуење мајка, па повлекувам. Чуден вкус има, јако мириса. Личи на една што ја извади газдата на Little Amsterdam кај мене у населба, добро идела со морска храна. Рече дека е грчка.)
„Ис дис грик?"
„А-а-а..но, но Грик. Маседониан мастика."
(Некако се смрачи хавајкава. Треба да пазам што зборам. Може има врска со тие војниците што ги спомна прееска.)
„Ај ем сори, ај дидн’т.."
Таман тргам да се извинувам, ходникот наеднаш се полни со луѓе, сите зборат во еден глас - и на англиски да е не би ги разбрал. Изгледа ко нешто да се слави, Ориент експрес работава. Младич облечен ко даночен советник во Baker&McKenzie, со разлабавена кравата и отпетлана кошула, се загледува преку стаклото во нас и почнува возбудено да гестикулира. Ауу, ме препозна, оди сега објасни тоа акушерството. Вратата се отвара со тресок, и сега во позадина јасно се слушаат звуците на блех оркестар, како полека се загрева.
„Кај си бе Гоцеее.." – му се фрла во прегратка на мојот соговорник, мене не ме ни погледнува. Не разбирам баш сè, ама изгледа дека сопатников е пославен отколку што замислував. И друштвото кое сега се стиска покрај нас изгледа воодушевено од средбата.
„Те молам една да испееме, триесет праам за некој саат" – упорен е во некакво барање младичов. Ќе да е музичка желба.
„Не можам другар, на следната слегувам. Ќе далдисам, ќе заборавам" – се брани Мик, ама изгледа и нему му е мило.
„Ит’с дис гај’с брдеј. Хи вантс а сонг", ми објаснува.
„Уел, вај нот", го охрабрувам. „Ит’с мајн ту, олмост."
Оркестарот почнува мелодија која очигледно сите ја знаат, рацете се креваат во транс, а палмите се нишаат сè побрзо и побрзо.
„Бекрија", ми преведува младичот нешто од песната, „А вери кул гај. Уимен, алкохол, драгс. Лајк...Кит Ричардс".
Баш ќе му кажам на Кит, си викам, дека и тука го бие добар глас. А он па, библиотекар допрва мисли да станува..
Песната завршува, и како да дошла Нова година. Светкаат блицеви и секој се гушка со секого. Многу питом народов. Може е од пијачката, ама возот ко да успорува. Изгледа наближува станица. Мик се штрецнува, и почнува да си ги собира работите, додека друштвото гласно протестира.
„Ај хев ту гоу. Гудбај мистер доктор", ми вели, и со тешките куфери се упатува кон излезот. Погледнувам надвор – црна темница, густа ко запршка. „Гудбај френд", му возвраќам.
Возот на кратко застанува, па со мака повторно забрзува. Ама атмосферата е веќе спласната, сите се исполегнати по седиштата, и сонот полека ги совладува. Дур они заспиваат, во паралелниот свет на San Francisko Bay Area јас испливувам од сон – уште ми татни возот во главата. Кетлин спрема појадок во кујната, и потпевнува: "There's a place I know, where the train goes slow..". Ко да ми чита мисли, мајката.
Но најчудното се случи неколку дена подоцна. На Фејсбук страната некој ми закачил фотографија – јас и пријателот од возот прегрнати ја допиваме мастиката. Неговиот лик е заматен, но го носи мојот шешир, а јас пак над сакото сум ја натнал неговата хавајка. Некој под ник „Бекрија" под сликата напишал: „Tom and Goce, may he rest in peace". Умрел бе, греота. А не изгледаше болен човекот. Можеби повеќе некако замислен. Уморен-неуморен, ќе морам до таа Струмица. Да видам што е со тој Френк. Па макар и со воз.
Том Вејтс (7. декември 1949)
Гоце Арнаудов (19. август 1954 - 6. декември 2011),
во возот кој кружи, дури некому не му дојде станицата
