Во познатата традиција на глобалниот спорт, малку региони дале толку богато и влијателно наследство како поранешна Југославија во кошарка. Со децении, терените во Белград, Загреб, Сараево, Љубљана и Скопје негуваа уникатен стил на игра: технички, импровизациски, жестоко натпреварувачки, но фундаментално колективен. Тоа беше стил кој се истакнуваше на светската сцена и се роди од различноста.
Денес, народите што некогаш ја сочинуваа Југославија имаат независни држави, секоја горда на својот суверенитет, култура и знаме. Таа независност мора да се почитува, не како пречка за соработка, туку како основа за неа. Историјата не се движи наназад и ова не е повик за враќање кон политичка унија. Но, спортот нуди уникатен неполитички простор за да се замисли солидарност отаде границите - и можеби никаде тоа не е пореално отколку во кошарката.
Затоа прашуваме: Зошто не за обединета југословенска кошаркарска екипа? Не како замена за националните тимови, туку како регионален тим и културен проект, нов југословенски кошаркарски колектив изграден во духот на старото, но цврсто ориентиран кон иднината.
Сонот се враќа
Денешната глобална кошаркарска елита е преполна со играчи кои би можеле да го формираат јадрото на таков тим: Лука Дончиќ, роден во Љубљана, со српски семејни корени; Никола Јокиќ, тивкиот гениј од Сомбор; Бојан Богдановиќ, хрватскиот и Богдан Богдановиќ, српскиот талент; Василије Мициќ, Горан Драгиќ, Јусуф Нуркиќ... Низ НБА и Евролигата, играчите од таа поранешна земја сè уште го делат јазикот на кошарката, дури и ако нивните пасоши се разликуваат.
Ова се играчи обликувани не само од нивните земји, туку и од регионален етос што датира од времето кога југословенската кошарка нагласуваше колективна интелигенција, техничко мајсторство и емоционална длабочина. Не е случајно што тренерите и играчите сè уште се повикуваат на југословенската кошаркарска школа, дури и децении по исчезнувањето на самата земја.
Не сме наивни. Распадот на Југославија во 1990-тите беше трауматичен. Ги раздели заедниците и остави лузни кои сè уште не се залечени. Национализмот ги зацврсти границите и идентитетите, а спортот често се користеше за нивно бетонирање. Победите на теренот беа претставувани како национални потврди. Екипните соперништва беа полни со политички и етнички тензии. Но, токму затоа што кошарката беше сцена за поделби, таа може да стане платформа за единство.
Да го земеме крикет тимот на Вест Инди. Нема држава од западна Индија, нема главен град, нема химна - само идеја, заеднички културен проект што ги опфаќа Карибите: Барбадос, Јамајка, Тринидад и Тобаго и пошироко. Овие нации, некогаш дел од краткотрајната Федерација на Западните Инди, избраа да играат заедно не затоа што мораат, туку затоа што можат. Тимот на Западните Инди стана симбол на регионална гордост без да го загрози националниот суверенитет. Тоа е истовремено обединувачки проект и признание за плурализмот.
Зошто ова би било незамисливо за Балканот?
Замислете тим, балканска селекција од најдобрите играчи од регионот, кој се натпреварува не наместо националните тимови, туку рамо до рамо со нив. На ист начин како што Европа го составува тимот на Рајдер Купот во голф и европската екипа за меѓународни хокеарски егзибиции. За почеток, тимот би можел да игра на егзибиции, на турнири со покана, во добротворни натпревари. Неговата цел би била и културна и натпреварувачка: да го потсети светот што е можно кога соработуваме преку границите. На крајот, сепак по малку замислуваме дека ги заменува националните тимови на ФИБА и олимписките натпревари.
Го пишуваме ова како навивачи на кошарката, но и како интернационалисти. Веруваме во моќта на спортот да ги руши бариерите. Сфаќаме дека регионот се променил и ги почитуваме тие промени. Но, исто така, признаваме дека многу семејства, како она на Лука Дончиќ, ги преминуваат границите и дека кошарката останува заеднички јазик. Дека секој пик-ен-рол помеѓу словенечки бек и српски центар е, на некој мал начин, гест на помирување.
Идејата не е утописка. Таа е практична. Клубовите веќе имаат мултиетнички состави; навивачите веќе поддржуваат играчи од соседните земји. Во натпреварувањата во Евролигата, Јадранската лига и ФИБА, талентот е измешан. Зошто да не се направи следниот чекор?
Да бидеме јасни: ова не е повик за бришење на националните идентитети. Тоа е предизвик за старата логика, дека разликата секогаш мора да значи поделба. Тоа е покана за повторно замислување на солидарноста, едно додавање, една по една заедничка победа.
Иднината е на теренот
Живееме во време на војна, раселеност и растечки национализам. Балканскиот регион би можел да понуди редок и прекрасен контра-пример за луѓе кои избираат единство затоа што им се може. Не претендираме кошаркарскиот тим да ја поништи историјата. Но, може да ја обликува иднината. Може да биде културен светилник и проект на исцелување.
Нека младите од регионот - оние родени после војните, израснати во мир и инспирирани од играчи надвор од границите - видат нов вид тим, екипа што ја одразува сложеноста на нивното наследство и можностите на нивната иднина.
