Во конфликтите што ги покривав како известувач од Латинска Америка, Африка, Блискиот Исток и Балканот, наидов на уникатни поединци од различни вери, религии, раси и националности кои величествено се кренаа да му пркосат на угнетувачот во име на угнетените. Некои од нив се мртви. Некои од нив се заборавени. Повеќето од нив се непознати.
Овие поединци, и покрај нивните огромни културни разлики, имаа заеднички особини - длабока посветеност на вистината, непоткупливост, храброст, недоверба кон моќта, омраза кон насилството и длабока емпатија која се ширеше и на луѓе различни од нив, дури и на оние кои доминантната култура ги означуваше како непријатели. Тие се највпечатливите мажи и жени што ги запознав во моите 20 години како странски дописник. Го поставив мојот живот според стандардите што тие ги поставија.
В.С. Причет вели дека не е обичен ниеден човек кој го ризикувал својот живот во време на војна за да ги засолни и заштити оние од спротивната религија или етничка припадност кои се прогонувани и ловени. На некои од овие „обични“ луѓе им го должам сопствениот живот.
Да се спротивставиш на радикалното зло значи да издржиш живот кој според стандардите на поширокото општество е неуспешен. Да ѝ пркосите на неправдата по цена на вашата кариера, репутација, финансиска ситуација, понекогаш и вашиот живот. Да се биде доживотен еретик. И, можеби најважно, да прифатите дека доминантната култура, дури и либералните елити, ќе ве туркаат на маргините и ќе се обидат да го дискредитираат не само она што го правите, туку и вашиот карактер.
Кога се вратив во редакцијата на Њујорк тајмс, откако на почетокот бев исвиркан бидејќи ја осудив инвазијата на Ирак и бев јавно опомен од весникот за мојот став против војната, новинарите и уредниците што ги познавав и со кои работев 15 години ги спуштаа главите или се вртеа настрана кога бев во близина. Не сакаа да бидат заразени од болеста што ја убива кариерата.
Владејачките институции - државата, медиумите, црквата, судовите, универзитетите - зборуваат со јазикот на моралот, но им служат на структурите на моќта, колку и тие да се корумпирани, бидејќи им обезбедуваат пари, статус и авторитет. Сите овие институции, вклучително и интелектуалната заедница, се соучесници преку нивниот молк или нивната активна соработка со радикалното зло.
Така беше за време на геноцидот што го извршивме врз домородните Американци, ропството, ловот на вештерки во ерата на Мекарти, антивоените движења и борбата против апартхејдот во Јужна Африка. Најхрабрите се претвораат во отпадници.
Сите институции, вклучително и црквата, напиша еднаш теологот Пол Тилих, се инхерентно демонски. Животот посветен на отпорот мора да прифати дека врската со која било институција е често привремена, затоа што порано или подоцна таа институција ќе бара да премолчите или да бидете послушни што вашата совест нема да ви го дозволи.
*******
Како што напиша Хана Арент, единствените морално доверливи луѓе не се оние што велат „ова е погрешно“ или „ова не треба да се прави“, туку оние што велат „не можам“. Тие знаат дека, како што напиша Имануел Кант: „Ако правдата исчезне, човечкиот живот на земјата ја изгубил својата смисла“.
********
Каде бевте кога го распнаа мојот Господ?
Дали бевте таму за да го запрете геноцидот на домородните Американци? Дали бевте таму кога Бикот кој седи умре на крстот? Дали бевте таму за да го запрете ропството на Афроамериканците? Дали бевте таму за да ги запрете толпите што ги тероризираа црнците, жените, па дури и децата со линчување за време на Џим Кроу? Дали бевте таму за да го запрете затворањето на јапонските Американци во Втората светска војна? Дали бевте таму кога Мартин Лутер Кинг умре на крстот? Дали бевте таму кога Малком Икс умре на крстот? Дали бевте таму за да ги запрете злосторствата од омраза, дискриминацијата и насилството врз хомосексуалците, лезбејките, бисексуалците, педерите и оние кои се трансродови? Дали бевте таму за да ја запрете злоупотребата и понекогаш ропството на земјоделците во оваа земја? Дали бевте таму за да го запрете убиството на стотици илјади невини Виетнамци за време на војната во Виетнам или на стотици илјади муслимани во Ирак и Авганистан? Дали бевте таму за да го запрете геноцидот во Газа?
Каде бевте кога го распнаа мојот Господ?
Јас знам каде јас бев.
Еве.
Со тебе.
Амин.
* проповед одржана на неделна богослужба во кампот за Газа на Универзитетот Принстон. Службата ја организирале студенти од теолошката семинарија на Принстон.
