Емили Дикинсон, Франц Кафка, Џон Китс, Амадео Модиљани...Нивната денешна слава се должи не само на нивниот реален талент, туку и на фактот дека не биле ценети во својата средина во текот на животот. Нивната судбина е онаа на потценетите, на оние пред своето време, и оттаму е истовремено и трагична и некако триумфална.
Дел од привлечноста на уметниците кои никогаш не успеале да се израдуваат на својот успех е дека нивните животи, често како и нашите, биле оптоварени со фрустрации, одбивања и финансиски проблеми. Едгар Алан По, на пример, добил извесна почит како критичар и како автор на „Гарванот“, но едвај преживувал пред да почине под мистериозни околности на возраст од 40 години. Но неговото постхумно влијание е огромно - „Каде беше детективската приказна додека По не ѝ вдахна живот“, забележал Артур Конан Дојл, креаторот на Шерлок Холмс. Мала утеха за тоа што По морал да проси на улица и да се храни само со меласа и леб.
Ваквите страдања на денешните уметнички великани ни го нагласува нашето чувство, или барем нашата надеж, дека иако животот често не е фер, убавината и вистината на крајот ќе победат. Креативниот живот често е деморализирачки, па приказните за големите умови кои живееле непризнаени и умреле непознати можат да делуваат утешно. Што е поохрабрувачки отколку мислата дека нашите приказни не се завршени откако ќе умреме? Уметноста има потенцијал да биде бесмртна, а постхумната слава нуди нешто блиску до воскреснување.
Но ако критичарите грешеле за По, Мелвил, Дикинсон, Кафка, тогаш како може и денес да им се верува? По логика на нештата и денес помеѓу нас има такви преталентирани а непрепознаени уметници, кои - можеби - ќе станат славни кога и нас ќе нè нема. „Не ме интересира да бидам познат“, изјавил Жан Жене, францускиот драматург. „Мене ме интересира славата, а таа доаѓа по смртта“.
Кога брилијантноста е признаена постхумно, со неа како да е сочувана чистотата на уметноста, без дамката на комерцијалниот успех. Силвија Плат, на пример, е засекогаш поврзана со креативната бура која ја доживеала последните денови, во влажниот стан во Лондон. Бесна поради неверствата на сопругот, без да јаде и да спие, таа пишувала в мугри, пред да се разбудат децата, песни полни гнев и страдање кои ќе ја надживеат. Кога се самоубила на возраст од 30 години во 1963, локалните весници објавиле дека таа била „сопруга на еден од најпознатите модерни поети во Британија, Тед Хјуз“. Но нејзината слава набргу ја засенила неговата. Феминистките ја славеле како маченица, ослободена на листот хартија онака каква што не можела да биде во животот.
Откако еднаш ќе сфатиме дека генијалноста некогаш била преправена во просјак, домаќинка, цариник (како Мелвил), нештата веќе никогаш не се исти. Кој во автобусот со којшто одиме накај работа можеби во моментот работи на брилијантни уметнички дела? Можеби е келнерот или банкарската службеничка? Колку и да сме свесни дека шансите за нешто вакво се сосема мали, сепак се држиме до мислата. А што друго ни преостанува?
