Папи и внуци: за потеклото на „непотизам“

Кога некој на висока позиција во државна институција ќе почне да вработува свои блиски роднини во истата велиме дека станува збор за „непотизам“. Притоа обично се мисли на братучеди, сватови, кумашини. Ама во коренот на зборот е термин за друг роднински однос кој има своја историска логика.

Непотизам означува пракса на давање предност, привилегија или позиција на роднини во одредено занимање или област, како бизнис, политика, образование, медицина итн. 

Потеклото на терминот е од латинското „непос“ што значи внук. Католичките папи и бискупи, кои земаат завет за целибат и оттаму немаат легитимни биолошки наследници, ургирале нивни внуци да добиваат високи позиции во црквата и вон неа, како да им се синови (внуките биле секако во втор план). Истото би го правеле и со деца кои биле вонбрачни и резултат на прекршен завет за воздржување од сексуални односи - тие еуфемистично биле нарекувани „внуци“ наместо синови. 

Постоела дури и формална позиција „кардинал-внук“, за да означи кој кардинал бил назначен од папа што му бил роднина. Последниот ваков транспарентен случај бил во 1689 (можеби ги имало и подоцна но не биле толку „апла“). Во 1692 на сила стапила папска анти-непотистичка „була“ (одредба, закон), но до тогаш имало најмалку 15, а можеби дури и 19 папи кои на должноста кардинал стапиле како внуци на претходните. 

Непотизмот е блиску поврзан со терминот „кронизам“, кој означува привилегирана позиција на пријател, или со „фаворитизам“, пристрасност базирана на припадност на одредена група. 

7 мај 2025 - 09:27