Платоновото прашање од „Федар или за убавината“ кое гласеше - „А што е добро, а што не е, треба ли тоа некого да го прашаме за да ни каже?“, може лесно да се пренапише со „А што е незгодно, а што не е“. Имено, историски и културолошки концептот на „незгодно“ толку многу се разликува што тешко е да се најде НЗС кој би бил универзален, дури и кога станува збор за табуа како секс или смрт.
Па сепак, иако содржината на „незгодното“ може да варира, самиот концепт си постои и ја инхибира нашата способност за делување дури и кога знаеме дека нешто треба/мора да се каже или стори. Желбата за одбегнување на „незгодното“ функционира како моќна општествена инхибиција, превенира разговор и мотивира придржување до проблематични социјални и морални норми.
Иако има повеќе верзии и нијанси на незгодно, од смешни бенингни ситуации до такви со несогледливи последици, тоа е феномен кој кажува многу за нашите лични и за колективните непишани правила и очекувања. Филмовите и популарната култура генерално ја поттикнуваат идејата за чудни луѓе кои потегнуваат незгодни ситуации, токму поради тоа што несовпаѓањето во социјалниот калап е нешто што нуди заплет, конфликт и евентуално негово разрешување. Во обратното - премолчувањето, конформизмот, имитирањето на другите, „претопувањето“ - тука баш и нема некоја приказна.
Но како воопшто да се дефинира „незгодно“ (awkward)? Повеќето од нас знаат што е тоа кога ќе го доживеат, но дефиницијата е речиси невозможна, особено затоа што емпириските истражувања на оваа тема ја третираат како вид симптом или посрамување. Но ова е погрешно. Срамот се случува кога поединецот ќе стори социјален гаф - карактеристичните изрази на неговото лице и тело вклучуваат вид извинување. Но незгодното е поинакво, не е нешто што го предизвикува поединец и не е нешто што тој или таа самите можат да го разрешат. Незгодното е празнина во социјалното сценарио, момент кога ни недостасуваат однапред пропишани насоки за тоа како да се однесуваме. Тоа е вид нормативен негативен простор, „интроспекција преку распад“. Токму во тие моменти, среде драмата на животот за која никој не предвидел соодветен текст, ние стануваме не само актери туку и автори.
Незгодноста е во основа вид социјална дезориентација. Има некаква утеха во тоа да можеш социјално да се ситуираш себеси. Ова не значи дека хиерархиите се удобни или корисни за сите - далеку од тоа. Но иако општественото отфрлање боли, кога станува збор за тоа да си општествено дезориентиран, тоа е поинаков вид непријатност. Дезориентираноста е всушност вградена во самата етимологија на терминот: потекнува од средновековниот англиски, во кој awk значи погрешен или несмасен, а суфиксот ward значи „свртен на погрешна страна“. Која е „точната“ страна зависи од тоа дали ги знаеш локалните правила, на пример дали се вози на лево или на десно (во метафорична но и во многу буквална смисла).
Оној кој го доведува во прашање социјалниот ред претставува закана. Оној што поттикнува ситуции на „незгодно“ е третиран токму на таков начин и најчесто одбегнуван или маргинализиран. Но оние кои имаат ваков став кон незгодното всушност покажуваат со прст на погрешно место - во поединецот кој имал храброст да укаже на некаква тензија и да се обиде да ја разреши споделувајќи го своето „незгодно“ со останатите и на тој начин да придонесе кон адаптирање на спомнатото социјално сценарио, кое колку и да е нормирано, сепак може да има фалинки.
