Во светот на американските хумористи и комичари има еден табор чија специјалност е да ги вади на виделина, и суптилно, а сепак јасно да го исмева „американството", оној психо-физички ментален склоп според кого се препознаваат граѓаните на оваа земја, особено ако се слични на оној кој ги опишува. Вуди Ален во таа смисла остави значајно социолошко наследство, претворајќи ги сопствените неурози во материјал за квази-фикции, оној жанр за кој понекогаш сте сигурни дека не е фикција, но на моменти се надевате дека сепак е.
Такви се и есејо-расказите на Седарис, 57-годишен њујорчанец со грчко потекло, кој бил откриен од радио водителот Ајра Глас во некој клуб во Чикаго, каде Седарис читал дневнички записи кои ги водел од 1977. Наскоро тие му излегле во книга, по што следеле ангажмани во Њујоркер и Есквајр, и уште, и уште книги. До денес тој има објавено 9 збирки раскази продадени во над седум милиони примероци, 40 есеи во Њујоркер, како и неколку драми во ко-авторство со сестра му, актерката Ејми Седарис.
Споредбата со Вуди Ален кон која често се посегнува кога се опишува хуморот на Седарис сепак не е сосема на место. Да, и двајцата се интелектуалци од средната класа со откачени роднини, соседи и партнери, склоност кон самоанализа и „антени" за забележување на апсурдното во сопствената култура. Па сепак, Седарис не е Евреин, не е хетеро, и не сака да се појавува пред камери, што повлекува поинаква перспектива, и во однос на на неговиот лик, и на неговото дело. Освен тоа, Ален знае да биде и нападно интелектуален во критикувањето токму на прекумерната интелектуалност, а тоа кај Седарис го нема - човекот си пишува кротко и на моменти толку смешно што почнувате да се смеете гласно среде чекална.
„Јас зборам убаво еден ден" е објавена 2000-та, и долго време мина на првото место на најдобро продаваните. Поделена е на два дела - првиот зборува главно за семејство на авторот (пет браќа и сестри, татко IBM инженер и попустлива мајка), неговите маки со детските говорни маани, професорот по гитара-џуџе, амбициите на татко му целото семејство да слуша џез, неуспешните обиди да предава англиски на средношколци низ анализи на сапунски опери, и опсесивната одбивност кон новите технологии, заради која со себе постојано носи старовремска машина за пишување.
Вториот дел е за селењето во Нормандија со неговиот партнер Хју и повторно за маки, овој пат од типот лингвистичко-културолошки, на прилагодување на новата средина и учењето француски. Во овој дел спаѓаат и најдобрите раскази во книгата, во кои она што до тогаш беше глупо и смешно во Америка е на моменти засенето, а во други токму акцентирано од она што е различно во Европа. Прикажувајќи ги Французите како лингвистички шовинисти кои имаат само презир за оние кои не го зборуваат нивниот јазик на ниво на Пруст и Стендал, тој ни го опишува истиот пат по кој сме поминале - зборувањето странски јазик како лице со интелектуална попреченост и пишување како дислексичар, и покрај наводниот талент за говорно изразување и учење странски јазици. Да, францускиот го прави тоа од вас, да се чувствувате понижено и демотивирано откако по неколку години учење единствено нешто кое знаете да го кажете е „Јас зборувам не француски малку".
Најсмешниот момент во оваа смисла е оној кога целиот клас имигранти кој учи француски со Седарис се обидува на лекција во која се учат празници да ѝ објасни на една жена од Мароко што е тоа Велигден.
Полјачките водеа, и се обидуваа најдобро што можат: „Тој се нарече Исус и тогаш умре еден ден на две ронки дрво".
Остатокот од класот рипна, додавајќи делчиња информации кои на Папата би му предизвикале анеуризам.
„Тој умре еден ден и ми се качи на глава да живее со татко ти"
„Тој пушти коса и после умре, па првиот ден се врати да ги поздрави човеците"
„Тој фин, Исус"
Сепак, и покрај социолошкиот контекст на смешките, пораките понекогаш се универзални, и не толку смешни. Таков е „Видов девојка која за малку ќе погинеше" во кој Седарис опишува случка на некаков панаѓур во Франција, каде волонтери се обидуваат да јаваат млади и пргави крави во стилот на американското родео. Голем број од нив завршуваат со скршеници и отворени рани, додека публиката стои наоколу „со израз на лицето кој вообичаено се резервира за огномети". Додека тој се прашува како би реагирал кога некој би се повредил во негово присуство, една друга мисла почнува да го опседнува - а како би се чувствувал кога, иако платил еквивалент на 4 долари за да присуствува на настанот, сепак никој не би се повредил и тој пред пријателите вечерта би морал да каже дека видел како некоја девојка ЗА МАЛКУ ќе погинела, а не дека ѝ го видел распорениот абдомен? „Да сме тука за нешто фино и слатко, би играле мал фудбал со новородено маче. Се борев со мојата внатрешна крава, заглибувајќи во длабочините на мојата нечовечност".
Токму ваквата хуманост на расказите, кои со оглед на тоа што биле објавувани како одделни есеи понекогаш изгледа како тематски да се повторуваат или дека можеле уште да траат, е она што плени кај Седарис, кој се надеваме во меѓувреме течно научил да француски зборува.
