Некои луѓе наследуваат накит, стара облека, семејни фотографии, куќи или долгови. Но научниците почнуваат да откриваат дека можеме да наследиме многу повеќе од нашите баби и дедовци отколку само предмети и обврски - спомени, стравови и однесувања се пренесуваат генетски низ генерации од нашите предци.
Од секвенцирањето на човечкиот геном во 2003, генетиката стана една од клучните рамки за разбирањето на себеси, нашиот идентитет, па дури и потенцијални иднини. Комплексни особини како темперамент, долговечност, отпорност и ментално здравје, па дури и идеолошки ставови, до одреден степен се вградени во нас - секако влијание има и околината, но нашето образование и животни искуства, во комбинација со генетските фактори, создава фантастично сложен матрикс на влијаниja.
Ова секако не е ново сознание, но старата дискусија за односот помеѓу природата и воспитувањето сега добива нова тежина.
Научниците кои работат на полето на епигенетиката откриваат механизми кои овозможуваат проживеаното искуство и стекнатите знаења да бидат пренесени на следната генерација, со промена на обликот на еден посебен ген. Ова значи дека икуството на поединецот не умира со него, туку продолжува да трае во генетска форма.
Еден од раните трудови од оваа област, објавен во Nature Neuroscience во 2014, покажува како однесувањата можат да бидат повлијаени од наследството на предците. Студијата го искористила фактот што глувците многу сакаат цреши. Типично, кога мирисот на црешите ќе стигне до носот на глувчето, се испраќа сигнал до тн. нуклеус акумбенс, центар во мозокот кој го „пали светлото“ во зоната за задоволство и го мотивира да ја бара црешата.
Научниците изложиле група глувци најпрвин на мирис налик на цреша а потоа веднаш им задале благ електричен удар. Набргу тие научиле да се кочат секогаш кога ќе помирисале цреша, од страв од ударот. Потоа тие имале глувчиња, кои си живееле среќен живот без струјни удари, но и без пристап до цреши. Таа втора генерација потоа произвела трета.
Сега истражувачите сакале да проверат дали здобиената асоцијација на шок со мирисот на слатко може да биде пренесена на таа трета генерација. Ова се покажало како возможно. Внуците покажале висок страв и биле почувствителни на мирис на цреши во однос на други нивни врсници.
Како се случило ова? Тимот открил дека ДНК во спермата на дедото ја променила формата. Ова последователно го променило начинот на кој невралните патишта биле воспоставени кај неговите деца а потоа и нивните деца, пренасочувајќи некои нервни клетки кои дотогаш биле поврзани со центрите за задоволство и награда, и поврзувајќи ги со амигдалата, која е центар на стравот. Генот за овој олфакторен рецептор бил хемиски означен (со деметилирање), така за да може да биде полесно следен.
Со комбинација на овие промени, трауматичните спомени каскадно се пренесувале од генерација до генерација за да обезбедат дека помладите ќе ја присвојат тешко стекнатата мудрост дека црешите можеби мирисаат вкусно, но дека истовремено се опасни.
Најинтересно е што овој процес може и да се врати на почетната точка. Во случајот со глувците, нивните предци биле повторно изложени на мирисот, но овој пат без шоковите. По одреден број повторувања на искуството ослободено од болка, глувците престанале да се плашат од мирисот. Оваа промена се случила на најбазично, АНАТОМСКО ниво, со враќање на почетните сетинзи на невролошки план. Трауматичната меморија веќе не се пренесувала кај новите генерации.
Дали ова сознание може да го зголеми капацитетот за емпатија и надминување на траума на лично и колективно ниво кај луѓето? Ние, колку што знаеме, сме единствените животни способни за „катедрално размислување - за работа на проекти во текот на повеќе генерации за добробит на оние кои доаѓаат по нас. „Способни“ не значи дека тоа секогаш и го правиме. Но доколку сме свесни за последиците од ваквото епигентско пренесување на лошото, треба да сме исто така свесни дека на овој начин можат да се пренесуваат и позитивни особини, како љубопитност и сочувство. Она како живееме денес, и какви искуства се БУКВАЛНО вградени во нашите тела, делумно но значајно можат да влијаат врз идните поколенија.
