Нема официјална дефиниција за „воена економија“, но постојат многу показатели. Таа значи дека државата ги мобилизирала сите свои ресурси, производни капацитети и работна сила за да поддржи воена подготовка и производство пред или за време на војна.
Најочигледната економска промена е пренасочувањето на индустриското производство од потрошувачки добра кон оружје, муниција и воена опрема. Освен традиционалниот воен хардвер, за модерното оружје неопходни се и вложувања во технологија и дигитални услуги, како софтвер, анализи на податоци, сателитски состави и доверлива инфраструктура за интернет, вели Пени Нас, експертка за јавна политика во американската организација Германски Маршалов фонд.
За да се управува со сето тоа, се засилува централизираната државна контрола врз клучните индустрии и распределбата на ресурсите. Контролата ѝ овозможува на владите да дадат приоритет на суровини и да ги насочат кон индустрии и производи поврзани со војната. Храната и горивото може да бидат рационализирани, за да ѝ се даде предност на војската.
Во вистинска воена економија, сите елементи на општеството се пренасочени кон одбрана на татковината. Тоа прилагодување е скапо и обично води до големо зголемување на владините трошоци. Може да резултира со поголемо задолжување, инфлација, повисоки даноци и помалку средства за социјални трошоци, објаснува Нас.
Професорот Армин Штајнбах, соработник на бриселската аналитичка група „Бројгел“, тврди дека најголеми победници се компаниите фокусирани на воени производи, дигитални технологии, информации и разузнавање и фармацевтска и медицинска технологија.
Транзицијата кон воена економија може да биде катализатор за научниот и технолошкиот напредок. Новите комуникациски системи, млазни мотори, радари и напредокот во разузнавачките системи носат придобивки и имаат влијание и на другите индустрии, вели Штајнбах за Дојче веле.
Преминот од цивилна во воена економија може да се случи бавно или брзо, во зависност од ситуацијата. За време на Втората светска војна Германија имаше предност бидејќи се подготвуваше за напад, а САД, Британија и сојузници доцнеа и мораа брзо да се прилагодат.
Денес Русија и Украина се во слични ситуации. Русија значително ги зголеми воените трошоци, производството на воена опрема и воведе контрола на капиталот за да го забави одливот на пари од земјата. Инфлацијата се зголеми, а владата ја зголеми јавната потрошувачка за да одржи цивилна економија.
Нападнатата и посиромашната Украина е во полоша ситуација. Таа се бори за опстанок и денес троши 58 отсто од својот буџет за воени расходи. И Украина ја мобилизираше својата работна сила, а владата пренамени многу фабрики да произведуваат оружје и муниција.
Европските држави, кои со децении се потпираа на трансатлантските безбедносни гаранции, се активираше поради повлекувањето на американската поддршка за Украина, за НАТО и за Европа воопшто. Ова особено ги загрижи членките на НАТО, кои не можеа да издвојат ни 2% од својот БДП за одбрана. Сега и тој процент не се смета за доволен.
Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен на 4 март претстави план од 800 милијарди евра за цел зајакнување на воените капацитети на ЕУ. Планот опфаќа и 150 милијарди евра заеми за членките на ЕУ. Другите 650 милијарди треба да бидат резултат на разлабавувањето на строгите правила за буџетскиот дефицит што ќе им овозможи на земјите да ги зголемат трошоците.
Германија направи значаен чекор со одобрување на новите буџетски правила во Бундестагот. Владата сега има поголема слобода да инвестира во одбраната бидејќи повеќето воени трошоци нема да бидат ограничени со фискални правила.
Пени Нас смета дека е потребен подобар пристап до енергија и поголема координација на европско ниво за да се избегне преклопување на националните одбранбени капацитети. Заеднички набавки, истражувања и развој би ги намалиле трошоците.
На политичко ниво, многу се зборува за зголемување на воениот капацитет на Европа, но ова е сè уште во раните фази, додава Нас.
