На крајот од Студената војна, Германија постојано и недвосмислено го уверуваше советското, а подоцна и руското раководство дека НАТО нема да се шири кон исток. Овие гаранции беа дадени во контекст на обединувањето на Германија, која имаше голема полза од нив. Брзото обединување на Германија - во рамките на НАТО - не би било можно без советското одобрение врз основа на овие ветувања, потсетува американскиот професор Џефри Сакс, врвен економски стручњак и советник на низа поранешни источноевропски лидери, во отворено писмо до германскиот канцелар Фридрих Мерц.
Во 1999 година, Германија учествуваше во бомбардирањето на Србија, првата голема војна на НАТО без мандат од Советот за безбедност на ОН. Таа интервенција фундаментално го промени безбедносниот поредок по Студената војна. Србија не беше апстрактно прашање за Русија. Пораката беше недвосмислена: НАТО ќе употреби сила надвор од својата територија, без мандат од ОН и без оглед на руските приговори, забележува Сакс.
Во 2008 година, Германија ја призна независноста на Косово, и покрај експлицитните предупредувања дека тоа ќе го поткопа принципот на територијален интегритет и ќе постави преседан со далекусежни последици. Уште еднаш, приговорите на Русија беа отфрлени како злонамерни, а нејзините фундаментални грижи не беа сфатени сериозно.
Улогата на Германија во Украина од 2014 година Сакс ја оценува како особено загрижувачка. Берлин, заедно со Париз и Варшава, посредуваа во договорот помеѓу претседателот Јанукович и опозицијата за прекин на насилството и зачувување на уставниот поредок. За неколку часа, овој договор пропадна. Следеше насилен државен удар. Со неуставни средства беше воспоставена нова влада. Германија веднаш го призна и го поддржа новиот режим. Договорот Минск 2 од 2015 година беше наменет како корективна мерка за прекин на војната во источна Украина. Германија повторно дејствуваше како гарантна сила. Сепак, Киев отворено ги отфрли политичките одредби.
Со оваа историја, празно звучат повиците за сè повеќе оружје, сè поостра реторика и сè поголема решителност. Европа го заборави своето неодамнешно минато за да оправда иднина на трајна конфронтација... Доста со пропагандата! Доста со моралната инфантилизација на јавноста! Европејците се совршено способни да разберат дека безбедносните дилеми се реални, дека акциите на НАТО имаат последици и дека мирот нема да се постигне со преправање дека безбедносните грижи на Русија не постојат, пишува професорот Сакс.
Тој додава дека обновената европска безбедносна архитектура мора да започне со јасност и воздржаност. Тоа бара недвосмислен крај на проширувањето на НАТО кон исток - со Украина, Грузија и секоја друга држава долж границите на Русија.
Професорот Сакс предупредува дека безбедноста во Украина нема да се постигне со стационирање германски, француски или други европски трупи, бидејќи тоа само би ја продлабочило поделбата и би ја продолжило војната. Стабилноста ќе се постигне преку неутралност, поддржана од веродостојни меѓународни гаранции. Историјата е јасна: ниту Советскиот Сојуз ниту Русија не го прекршиле суверенитетот на неутралните држави во повоениот поредок. Неутралноста функционира затоа што ги зема предвид легитимните безбедносни загрижености на сите страни.
Стабилноста бара демилитаризација и реципроцитет. Руските вооружени сили мора да се држат подалеку од границите на НАТО, а силите на НАТО - вклучувајќи ги и ракетните системи - мора да се држат подалеку од руските граници. Безбедноста е неделива, а не еднострана. Граничните региони треба да се демилитаризираат преку проверливи договори, а не да се преоптоваруваат со сè повеќе оружје.
Санкциите треба да се укинат како дел од договорено решение. Тие не донесоа мир и предизвикаа сериозна штета на европската економија.
Мора искрено да се признае и аналогијата меѓу Косово и Украина.
Границите во Европа веќе се поместени со поддршка од Западот. Границите се поместуваат. Стремежот кон мир мора да биде неповредлив, пишува професорот Сакс во отвореното писмо до германскиот канцелар.
******
Види и: Џефри Сакс: Упатство за разбирање на Украина
