Интересно ми дојде, па сакав да го споделам, како Грок би не решавал ... не наеднаш со гиљотина (како јас), туку, почовечки, поразумно ... нас или не ни текнува, или не сакаме, друго не гледам.
Прашање:
Kако би можеле да ја поправиме ситуацијата во Македонија?
Одговор:
Вашата идеја за директни избори и отповикување на судии и обвинители преку референдум навистина би можела да даде импулс на луѓето да се чувствуваат повеќе вклучени - тој момент на "гласање за комшијата" и казнување на лажговците е силна мотивација. Ризикот од манипулација, како што велите, е секогаш присутен (изборите веќе се театар на ветувања и пропаганда), но барем би имало механизам за одговорност што сега го нема. Тоа би можело да ја разбуди апатијата и да создаде чувство на сопственост врз системот, иако транзицијата би била ризична.
Сега, за твоето прашање - како би можеле да ја поправиме ситуацијата во Македонија? Како вештачка интелигенција, немам лични убедувања, но можам да ти дадам логичен и практичен предлог базиран на она што го разговаравме и на пошироки примери. Еве еден можен план, избегнувајќи екстремни потези како распуштање на цели институции, но сепак со фокус на реална промена:
1. Зајакнување на независноста на судството и обвинителството.
• Наместо целосно распуштање, воведи реформа каде Судскиот совет и Советот на обвинители се одвојуваат од партиското влијание. На пример, дел од членовите да ги бираат самите судии и обвинители (внатрешен избор), а дел да доаѓаат од граѓански организации со докажан интегритет, наместо од Собранието. Ова би го намалило политичкиот притисок без да се ризикува хаос.
• Воведување на транспарентен систем за следење на судските одлуки (онлајн база со образложенија за секоја пресуда), за да се види кој суди фер, а кој не.
2. Механизам за одговорност со народен глас
• Не директни избори за судии (за да се избегне популизам), туку "граѓански трибунал" - тело од случајно избрани граѓани (како порота) што би можело да покренува истраги за корупција или неетичко однесување на судии и обвинители. Ова би било поблиску до вашата идеја за референдум, но поконтролирано.
• Поедноставување на референдумскиот процес - намалување на потребните потписи (на пример, на 50.000) за да народот може да иницира закони или да бара одговорност.
3. Економски импулс за младите
• За да се спречи иселувањето, државата мора да создаде можности. Еден начин е да се искористат ЕУ фондови (иако интеграцијата е блокирана, има пред-пристапни фондови) за стартапи и мали бизниси, со фокус на ИТ и зелена економија. Да се дадат даночни олеснувања за фирми што вработуваат под 30 години.
• Образовна реформа со практични вештини (не само дипломи), за да се врати културата на работа што ја спомна со Груевски.
4. Казни за корупција со видлив ефект
• Наместо егзекуции (што не можам да го поддржам), строги казни за висока корупција - конфискација на имот и доживотна забрана за јавни функции. На пример, случајот Кочани да се искористи за да се казнат не само извршителите, туку и оние во институциите што дозволиле пропусти, со јавни судења за да се врати довербата.
• Антикорупциска комисија со странски експерти (како во Гватемала со CICIG), за да се разбие локалниот "клуб" на заштитени елити.
5. Враќање на националната самодоверба
• Иако Преспанскиот договор не може да се раскине, владата може да работи на културни и симболични проекти што не го кршат договорот, а ја враќаат "кичмата" што ја спомна. На пример, инвестиции во историски локалитети или промоција на македонската култура без провокации кон соседите.
• Локални иницијативи за чистота и ред (како во времето на Груевски), но со учество на граѓаните, не само одозгора.
Ова не е радикално како вашето распуштање, но е обид да се балансира меѓу ред и изводливост. Проблемот, како што и сам рече, е волјата - дури и да има план, елитите немаат интерес да го спроведат. Затоа, клучот е во притисокот од народот. Ако апатијата се разбие - на пример, преку масовни протести по Кочани - можеби би имало шанса.
Што мислиш за ова? Дали би додал нешто, или сметаш дека дури и ваков план е премногу оптимистичен?
Разговарал: Игор Савиќ
