Православните погреби, ако се изземе губитокот на ближниот проследен со плачење а кај некого и со душевни трауми од жал за упокоениот, знаат да бидат и не толку мрачни дешавки. Мене на пример, жал ми е за покојниот ако сум го познавал, иако многу пати сум бил на погреб на некој што не го знам, ама за атер за ужалените што ми значат сум присуствувал на тој чин. И нормално, непознавајки го упокоениот, не плачам и за три нијанси сум посмирен од блиските на горенаведениот.
Завршува пеењето на попот во капела, се носат цвеќињата во црниот камионет, се затвора сандукот и се бараат шестмина присебни доброволци да го “аплоудираат” каргото. Тогаш сите се во ужаленички транс и на никој не му е до фитнес, па вртат глави да не им се сретне погледот со оние кои немо бараат доброволци за чинот. И тогаш јас, со широк стас и достоинствена смиреност паѓам во очи на една од тетките во црно и ме замолува да помогнам.
Тогаш следува стандардна процедура: пешкир на десно рамо, рачка од сандук во лева рака (левак сум) и се знае –ногите напред (не моите). У задње време сандуците и не ги прават нешто многу квалитетни; место пуно дрво –иверица (до душа убаво излакирана од надвор, да ја личи за пригодата) и пластични рачки кои не се баш поуздани. Не е пријатно да го испуштиш “товарот”, па затоа пожелно е да се придржува од доле со другата рака.
На погребалното ауто има шини со лагери, па сандукот убаво клизи до позицијата за транспорт. Мора да се внимава да се укочи сандукот бидејки по некое непишано правило свежо ископаниот гроб е на брдо на некои 500 метра од капелата и ако сандукот не е фиксиран, гравитацијата ќе си го направи своето. Тоа со носењето и пешкирите ми се случува веке подолго време и не памтам погреб, а да не сум инволвиран во носечките активности. Сега веќе не чекам да ме замолат, сам се фаќам за рачка; си знам што ме чека. Имам цела колекција пешкири по дома. Ужалените што го знаат тоа почнаа и да ме прашуваат што боја пешкир да ми стават на рамо, да не стварам истобојни залихи. Размислувам на следната неприлика од овој тип да одам на бањарка.
Додека одам во поворката позади погребалното ауто си размислувам. Не, не размислувам за смислата на животот, тоа ќе ни го каже попот додека чита пред гробот; си размислувам колку им е лесна работата на возачите на “сандучарите”. Па тие не убациле у втора откако земале возачка. Само треба да внимаваат да не се откачи сандукот и да не убрзаат случајно па цела поворка да трча по нив. За разлика од возачите на “ЈСП”, на овие шофери патниците (читај “уан веј” патникот) не им викаат “ај сега отвори средна”, “полека бе мајсторе, компири ли возиш”, а и нема тепачки како на некои приградски линии.
Доаѓаме до гробното место. Таму нè чекаат два-тројца со подебели ортоми и лопати “на готовс”. Плачењето се зголемува во децибели а тие рутински ги ставаат јажињата под сандукот и вешто балансираат да не се исправи додека го спуштаат. Што ти е стандардизација! Секогаш има по дваес сантима луфта од страните во дупката што ја ископале, а сигурно не го мереле сандукот претходно.
Неизоставен дел од погребалниот чин е неизбежниот, тхе Мастер оф Церемони, господинот во црна мантија, значи попот. Некои се прашуваат како издржуваат поповите долги години да работат ваква стресна професија (испраќање луѓе на оној свет). Одговорот ќе го најдете кога попот ке си наплати две-три од поголемите новчаници и кога ке си седне во црното Ауди или БМВ со позамашен крст што виси од ретровизорот, кога ке си паркира во дворот од својата куќичка од 500-600 квадрата и така натаму. Интересно е што никој не се буни за тарифата за пеење. Па да, во тие моменти на никого не му е до ценкање.
Да бидам искрен, не ми е проверена информацијата, ама слушнав дека на поседот на “АД Бутел” поповите имале точно поделени реони со по 50-60 гробови и голем грев било поп да пее надвор од своја територија. Дури имало и караници меѓу нив за оваа непринципиелност. Па со оглед на сумите што ги вртат од погреби, помени и слични адети, башка “такс фри”, вреди да се борат за “територијалниот интегритет”. А замислете да дојде ден свештеничките услуги да се фискализираат. Ужалената му подава пченица со лажиче на попот и вика: “Колку треба попе?” А овој си лапнува од пченицата и со оној познат баритон од кој му се тресе брадата: “На фактура или во готово, чедо?”. Го вади фискалниот апарат од под мантија и трррр –оп сметката: шестмесечен помен- читање 265 страна од тој и тој светец, сума –толку, ДДВ –толку и најдолу се знае: Крст.
Само не знам дали молбата до Севишниот за упокоение на душата спаѓа во Македонски производи или не.
Слично би дошло и ако плаќате на картица. И трошоците на ужалените не завршуваат тука. Раздавањето завршило. Сме истуриле малку ракија на земја “за душа”; малку повеќе сме се напиле, земичките што се служат од оние пластични легени се изедени, сега одиме на ручек во кафана. Не знам точно како се викаше онаа до капелата (сигурно не “Весела тамбурица”) ама таму најчесто се прават дотичните “ивенти”. Ќе седнете на маса каде што веќе е сервирана салатата и не барајте “мени”; се знае што има за ручек –риба и гравче. Првите пола саат е тивко, по некој убав збор за покојниот; те многу сакал-а кебапчиња, те откако се пензионирал често одел по риба, те многу бил болен, те не бил болен што му стана одеднаш. Во вториот дел од ручекот следуваат други теми. Иако сите се во темна гардероба, сепак се надзираат партиските бои и симпатии. И зависно од тоа кој колку го испоштувал покојниот со ракија “ за душа” толку е погласен во дебатата кои се полоши –позиција или опозиција. Екстремните дури и ќе нагласат: “Да беа другиве на власт, ќе си поживееше уште некоја година”. Оние ретките што не ги интересира политика ќе разменат по некоја информација за “спортска прогноза”. Добро што нема телевизор во кафаната, одма ќе пуштеа телетекст да видат како завршил “Баерн” со “Локомотива”. Останатите (читај тетки од 60 до 90 години) си муабетат со роднините врснички и прават ретроспектива на последните 10 години од животот –толку време не се виделе.
Тажно, но погреб или свадба е една од ретките прилики да се соберат сите роднини на една маса. Ручекот завршува, сите ги напуштаме гробиштата и се враќаме на своите работни или неработни обврски. На “9 дена” на гробот ке дојдат само најблиските, на “40 дена” исто. На “6 месеци” повекето ке бидат “оправдано отсутни”, а на една година помен веке некој ѝ се придружил на особата виновна за овој текст, И на едно одење палиме свеќи уште на некој гроб. Ја гледаме сликата во мермер на особата со која разговаравме на претходниот погреб и си викаме во себе “Их, што ти е фотошоп”.
Владо
* Од истиот автор: Карантински дневник 1 и 2
