Една од моите омилени приказни за заспивање е приказната за директната демократија, каде што сите ние ќе одлучуваме за сè. Баби на Стара Планина ќе седат пред компјутер и кликајќи со глувчето, ќе одредуваат како ќе се распределува буџетот.
Директната демократија е видена само еднаш во историјата, и тоа во Античка Грција, и е еминентно поврзана со полисот, како начин за организирање на заедницата. Атина, на врвот на својата моќ, имала околу 8-10.000 слободни граѓани, па директната демократија била можна. И тогаш, голем број граѓани одбивале да учествуваат во тој циркус.
Сократ, Платон, Аристотел и голем број други антички мислители најлошо се изразувале за таа и таква демократија. Сократ рекол дека во демократијата дури и магарињата одат сред улица, а Платон рекол дека (ќе ви изгледа познато) постојат три слоја во демократијата:
првиот - професионални политичари кои само држат говори и не прават ништо друго;
вториот - нивните поддржувачи, кои стојат наоколу, аплаудираат и не дозволуваат никој друг да изрази спротивно мислење;
третиот - масата луѓе кои имаат илузија дека се управува во нивно име.
Ни денес нема што да се додаде на тоа.
Го пишувам ова поради следново: директната демократија го осуди Сократ на смрт. Сократ, покрај тоа што беше најистакнатиот мудрец на епохата, крвареше како војник во три војни за Атина, што директните демократи не го зедоа предвид. Мнозинството за линч беше создадено со подигање на матно обвинение против Сократ дека ја расипува младината, дека не ги почитува законите (во смисла на обичаите) и дека подучува за Даимонион.
Првите две обвиненија се ненадјебиви, односно секој може да биде обвинет за нив - а многумина и биле обвинети низ историјата - бидејќи доказите отсекогаш биле „жими мајка“, што е доволно за толпата да те линчува.
Третото обвинение, сепак, е уникатно. Без разлика како некој го разбира концептот на Даимонион, дали како еден вид личен демон или како лично чувство за правда, Сократ извршил грев - најголемиот грев што човек може да го стори против толпата - гревот на индивидуализмот.
Толпата не дозволува никому да биде свој.
Најмногу што е дозволено е „оној што не е со нас е против нас“, што само личи како избор, но всушност не е; принудувањето да се избере една од двете опции е поништување на слободната волја и индивидуалноста. Фактот дека повеќето луѓе бегаат од индивидуалноста не треба да биде причина на други да им се ускратува, но, што знае робот за слободата?
Ако припаѓаш на екипа, спротивната екипа ќе те мрази, но барем некој ќе биде со тебе. Ако не припаѓаш на ниту еден тим, двата тима ќе те мразат и никој нема да застане зад тебе. Ќе те мразат затоа што не си како нив, а особено затоа што си подобар од нив.
Сократовата судбина е судбина на секој дух што има сила за индивидуалност. Не завршува секогаш со смртна казна, но секогаш завршува со некаков вид духовно линчување. Во колективот, во колективната мисла и ум, постои смрдлива сигурност, ветување за лигав колективизам и сигурност на стадото. На падините на индивидуализмот ладен ветар дува и затоа само ретките и избраните се способни за тоа.
Дури и Србите од „напредната Србија“ ( Штулиќ уште подобро би рекол, усрана шминка) кои се колнат во индивидуализмот, претпочитаат да лаат од глутницата. За нив, индивидуализмот е само колективизам со малку подобар маркетинг.
Но, способноста да се издвоите од толпата, освен што ја привлекувате омразата на оние кои се неспособни за тоа, дава силно, интензивно чувство на задоволство.
Како што би рекол Ибзен: Човекот е најсилен кога е сам. Тогаш точно знае на што може да смета.
