Кога летото 1999-та излезе „Очи ширум затворени“ на Стенли Кјубрик, светот реагираше рамнодушно. Критичарите не знаеја како да го протолкуваат и повеќе го доживуваа како недовршена работна верзија отколку како последна изјава на еден мајстор на филмот. Тоа донекаде беше разбирливо, бидејќи Кјубрик, познат по тоа што ги доработуваше своите филмови до последен момент, почина во март истата година, само неколку дена откако на Ворнер брос им предаде верзија што сè уште не била целосно финализирана. Студиото и неговото семејство ги направија последните корекции.
Публиката, пак, беше подготвена од маркетингот да очекува експлицитен, провокативен еротски трилер со долга оргијастичка сцена. Наместо тоа, доби побавна, пригушена брачна драма за њујоршки лекар, кого го игра Том Круз, вознемирен од признанието на сопругата, Никол Кидман, дека фантазирала за прељуба. Тој потоа лута низ серија еротски средби, сè додека не заврши на маскирана сексуална забава организирана од елитно тајно друштво во вила на Лонг Ајленд. Атмосферата на филмот личи на сон и е речиси надреална, со необични актерски интерпретации и сцени кои на многумина им изгледаа повеќе чудно и дури смешно отколку еротично или заканувачки.
Но, филмовите на Кјубрик имаат тенденција со текот на времето да добиваат нови значења. „Очи ширум затворени“ постепено беше согледуван поинаку. Зад површинската приказна за оргија, почнаа да се забележуваат помрачни и вознемирувачки моменти, како сцената во која сопственик на продавница за костими навестува дека е подготвен да ја понуди својата малолетна ќерка. Таквите сцени упатуваа на свет во кој се бришат границите меѓу сексот, моќта и злоупотребата. Со подоцнежните настани од реалниот свет, овие сублиминални тонови почнаа да наликуваат на злокобно претчувство. Во 2010-тите, теории на заговор како Пицагејт и Кванон ги донесоа приказните за елитни мрежи за сексуална експлоатација во центарот на американската јавна параноја, а потоа следеа апсењето и смртта на Џефри Епстин. Одеднаш, филмот од пред дваесет години почна да изгледа како вознемирувачки „приквел“.
Со текот на времето, некои почнаа да се прашуваат дали Кјубрик можеби знаел нешто повеќе. Како перфекционист кој со години работел на секој филм и снимал десетици, па и стотици дупликати, се создаде уверување дека секој детаљ во кадарот има скриено значење. Така настанаа и други митови, како оној дека Кјубрик наводно помогнал да се инсценира слетувањето на Месечината и потоа „признал“ преку симболика во „Сјаење“. Ваквите идеи, прикажани без коментар во документарецот „Соба 237“, наместо да исчезнат, само се засилија. И самиот Кјубрик, кој ретко давал интервјуа во последните години од животот, придонесе за митологизацијата на својата личност.
Од ова произлезе и теоријата дека „Очи ширум затворени“ е всушност предупредување или разобличување на реален педофилски култ меѓу светската елита. Според ова толкување, маскираната оргија не била метафора, туку директен приказ на реални настани, а Кјубрик бил убиен за филмот да биде скратен и „исчистен“ од најинкриминирачките делови. Некои тврдат дека недостасуваат цели 24 минути. Сепак, според нив, режисерот толку вешто ги скрил трагите што дел од нив преживеале и во финалната верзија.
Постојат различни варијанти на оваа теорија: некои ги спомнуваат Илуминатите, други Ротшилдовото семејство, трети тврдат дека филмот директно се однесува на Епстин. Најчесто посочуван „доказ“ е последната сцена во продавницата за играчки, каде што ќерката на главните ликови накратко застанува до двајца мажи и потоа тргнува по нив. За теоретичарите, тоа е финалното откровение дека родителите ја „предаваат“ својата ќерка на култот.
Овие идеи станаа изненадувачки популарни на Редит, Јутјуб и ТикТок, а дополнително се разгорија кога сценаристот Роџер Авери ги спомена во подкастот на Џо Роган. Тој тврдеше дека видел рана верзија од сценариото и дека филмот бил драстично променет по смртта на Кјубрик. Сепак, речиси сите луѓе кои работеле на филмот категорично ги отфрлаат овие тврдења како бесмислици. Продуцентот Јан Харлан, монтажерот Најџел Галт, кастинг-директорката Денис Чамијан и сценаристот Фредерик Рафаел едногласно велат дека Кјубрик немал никаква намера да разобличува реални култови и дека филмот е верна адаптација на новелата „Новела за сонот“ од Артур Шницлер од 1926 година.
Кјубрик ги купил правата за ова дело уште во 1970 година, децении пред Епстин да стане познат, и со години размислувал за различни адаптации. Приказната, со сите клучни елементи – лекарот, фантазијата на сопругата, тајната забава, мистериозната жена што се жртвува – веќе постоела кај Шницлер. Дури и сцените со оргии биле инспирирани од историски и антрополошки истражувања, а не од конкретни современи примери.
Актерката која ја игра ќерката во филмот изјавила дека сцената во продавницата за играчки била импровизирана и дека никогаш не ѝ било сугерирано некакво скриено значење. И монтажерот тврди дека финалната верзија е практично иста со онаа што Кјубрик ја одобрил пред смртта, со исклучок на минимални технички интервенции.
Сите овие факти, сепак, веројатно нема да ги сопрат шпекулациите. Во време кога публиката бара јасни одговори и недвосмислени значења, филм како „Очи ширум затворени“, кој одбива да објаснува и остава простор за двосмисленост, лесно станува платно за проектирање стравови и фантазии. Но, токму таа неодреденост е дел од неговата сила. Наместо тајно признание или криптично предупредување, филмот останува она што отсекогаш бил: сложена, вознемирувачка и отворена уметничка визија, чие значење секоја генерација повторно го преиспитува.
