Една можна листа на најдобри книги за 2025, која меѓу другото покажува колку е важно книга да може да се претстави во една реченица, за човек да си знае дали го интересира или не. Како онаа старата за „Злосторство и казна“ - Човек убива жена и потоа се чувствува лошо.
Биографија и мемоари
„Бакли: животот и револуцијата кои ја променија Америка“ (Buckley: The Life and the Revolution That Changed America)
од Сем Таненхаус
Вилијам Ф. Бакли се смета за еден од највлијателните американски новинари на 20 век. Книгата, пишувана повеќе од четврт век, внимателно ги курира јавните и приватните извори за да ја скицира неговата биографија.
„Безгрижни луѓе“ (Careless People)
од Сара Вин-Вилијамс
Возбудлив корпоративен мемоар, промовиран како „книгата што Meта не сака да ја прочитате“. Во него Марк Закерберг е прикажан како дистанциран и површен.
„Мрачна ренесанса: опасни времиња и фаталниот гениј на најголемиот ривал на Шекспир“ (Dark Renaissance: The Dangerous Times and Fatal Genius of Shakespeare’s Greatest Rival)
од Стивен Гринблат
Животот на Кристофер Марлоу – син на чевлар, научник, драматург и шпион – е драматичен, но полн со празнини. Книгата нуди моќен портрет на елизабетанска Англија, време на параноја, надзор и насилство, но и на исклучителна креативност.
„Како да завршиш приказна: собрани дневници“ (How to End a Story: Collected Diaries)
од Хелен Гарнер
Австралиска романсиерка обединува 20 години дневници во кои размислува за мајчинството, писателската кариера и катастрофалниот брак со колега-писател. Прозата е опишана како блескава, емотивна и често многу духовита.
„Богородица ми се појавува“ (Mother Mary Comes to Me)
од Арундати Рој
Сјаен мемоар во кој добитничката на Букеровата награда ја истражува својата сложена врска со мајка ѝ – „борец, учителка“, но и закана.
„Одгледувајќи го Зајак“ (Raising Hare)
од Клои Далтон
Нежна приказна за грижа за млад зајак по име Зајак, која ја отвора авторката кон светот на природата. Елегантно напишана, резултат на внимателно набљудување на живите суштества околу нас.
„Раскажувач: животот на Роберт Луис Стивенсон“ (Storyteller: The Life of Robert Louis Stevenson)
од Лео Дамрош
Прецизна и ненаметлива биографија на Роберт Луис Стивенсон, која објаснува не само што се случува во неговите книги, туку и зошто тие се важни.
„Збиг“ (Zbig)
од Едвард Лус
Впечатлива биографија на Збигњев Бжежински, политички аналитичар и советник на поранешниот претседател на САД, Линдон Џонсон, која аргументира зошто овој потценет мислител бил еден од најважните надворешнополитички умови на Америка.
---
Бизнис и економија
„1929“ (1929)
од Ендру Рос Соркин
Приказна за клучниот берзански и банкарски колапс на модерната историја, раскажана фокусирано и прецизно, речиси час по час.
„Тесни грла“ (Chokepoints)
од Едвард Фишман
Возбудливо глобално патување низ историјата на американските санкции и еволуцијата на тн. економско вооружување.
„Корпорацијата во 21 век“ (The Corporation in the 21st Century)
од Џон Кеј
Влијателен економист тврди дека нашето разбирање за бизнисот и капитализмот е застарено и нуди јасна и жива анализа за улогата на компаниите денес.
„Куќата на Хуавеј“ (House of Huawei)
од Ева Ду
Историја на Huawei – од телефонски централи до најнапредни полупроводници – раскажана од новинарка на Вашингтон пост.
„Мислечката машина“ (The Thinking Machine)
од Стивен Вит
Одлична биографија на Џенсен Хуанг, коосновачот и директор на Енвидија, и на технолошките откритија што доведоа до генеративната вештачка интелигенција.
---
Култура и уметност
„Татковство: историја на љубовта и моќта“ (Fatherhood: A History of Love and Power)
од Огастин Сеџвик
Историја на татковството низ времето, полна со заблуди, суровости, но и изненадувачки заклучоци – можеби најдоброто време да се биде татко е токму сега.
„Митот за генијот“ (The Genius Myth)
од Хелен Луис
Оригинална книга што го преиспитува митот за генијалноста и култот кон исклучителните поединци.
„Џон и Пол: љубовна приказна во песни“ (John & Paul: A Love Story in Songs)
од Ијан Лесли
Нов поглед кон односот меѓу Џон Ленон и Пол Макартни, претставен од перспектива на музичар, обожавател и книжевен критичар.
„Осамениот волк“ (Lone Wolf)
од Адам Вејмут
Поетски патопис што ја следи миграцијата на волк од Словенија низ Европа, размислувајќи за границите, фолклорот и идентитет.
„Зошто на q му треба u“ (Why q needs u)
од Дени Бејт
Историја на пишувањето, биографија на англискиот јазик и вовед во лингвистиката, раскажани низ 26 кратки и забавни поглавја.
---
Белетристика
„Архипелагот на сонцето“ (Archipelago of the Sun)
од Тавада Јоко
Последниот дел од трилогија на оваа авторка, со сонлив, но остар стил.
„Единаесеттиот час“ (The Eleventh Hour)
од Салман Ружди
Лежерна збирка раскази што иронично ги исмева верски фанатици, политички шарлатани – и самата смрт.
„Фенерче“ (Flashlight)
од Сузан Чои
Роман за идентитет и историја, полн со пресврти, започнувајќи со мистерија на еден јапонски брег.
„Тело“ (Flesh)
од Дејвид Салај
Добитник на Букеровата награда – сложен роман за машкоста, интимноста, класата и моќта.
„Недостатокот на светлина“ (The Lack of Light)
од Нино Харатишвили
Епска приказна за четири пријателки во Грузија, во годините пред и по распадот на Советскиот Сојуз.
„Осаменоста на Соња и Сани“ (The Loneliness of Sonia and Sunny)
од Киран Десаи
Широк, а сепак интимен роман за љубовта, амбицијата и прашањето дали животот може „да расте“.
---
Историја
„Лондонска бр. 38: за неказнивоста, Пиноче во Англија и еден нацист во Патагонија“
(38 Londres Street: On Impunity, Pinochet in England and a Nazi in Patagonia)
од Филип Сендс
Третата книга од лабава трилогија за нацизмот, правдата и неказнивоста. Авторот покажува дека долго озборуваното пријателство меѓу чилеанскиот диктатор Аугусто Пиноче и нацистичкиот офицер Валтер Рауф навистина постоело.
„Сојузници во војна“
(Allies at War)
од Тим Бовери
Мајсторска дипломатска историја на Втората светска војна. Иако приказната за сојузот меѓу Рузвелт, Черчил и Сталин е позната, книгата е полна со нови детали и анегдоти.
„Книжевниот клуб на ЦИА“
(The CIA Book Club)
од Чарли Инглиш
Возбудлива приказна за тајната операција на ЦИА, која прошверцувала милиони книги во источниот блок – од „1984“ на Орвел до шпионските романи на Џон ле Каре.
„Боговите на Њујорк“
(The Gods of New York)
од Џонатан Малер
Хроника на трансформацијата на Њујорк меѓу 1986 и 1989 година, кога „стариот“ град исчезнува, а се појавува нов политички и културен пејзаж.
„Илегалците“
(The Illegals)
од Шон Вокер
Една од највпечатливите книги за разузнавањето во последната деценија. Авторот ги опишува длабоко инфилтрираните советски шпиони и психолошкиот притисок под кој многумина попуштале.
„Последните денови на Будимпешта“
(The Last Days of Budapest)
од Адам ЛеБор
Импресивна хроника за тоа како Будимпешта, една од најкосмополитските европски престолнини, станала центар на воена интрига и шпионажа за време на Втората светска војна.
„Врвот на човештвото“
(Peak Human)
од Јохан Норберг
Историчар објаснува како навистина започнуваат – и завршуваат – „златните епохи“, рушејќи популарни митови и нудејќи провокативни аргументи.
„Револуционерите“
(The Revolutionists)
од Џејсон Берк
Длабоко истражена историја на киднапирањата и терористичките активности од 1970-тите, со портрети на фигури како Карлос Шакалот и анализа на подемот на исламистичкиот екстремизам.
„Странци и блиски: подемот и падот на приватниот живот“
(Strangers and Intimates: The Rise and Fall of Private Life)
од Тифани Џенкинс
Фасцинантен поглед на тоа како се менувало разбирањето на приватноста низ времето – книга што го менува начинот на кој го гледаме светот.
„Третиот Рајх на соништата“
(The Third Reich of Dreams)
од Шарлот Берад
Колекција соништа што покажува како нацистичкиот режим ја окупирал и потсвеста на Германците. Моќен документ за деформацијата на човечкиот внатрешен свет под авторитаризам.
„Оние што ќе умрат“
(Those Who Are About to Die)
од Хари Сајдботом
Историчар нуди живописна и корективна слика за гладијаторските игри, рушејќи ги романтизираните претстави за античкиот Рим.
„Кругот на предавниците“
(The Traitors Circle)
од Џонатан Фридланд
Возбудлива приказна за антинацистички активисти во Берлин, меѓу кои и грофица што го криела својот еврејски љубовник во тросед. Книга за храброста во најмрачни времиња.
---
Политика и актуелни прашања
„Арктички премини“
(Arctic Passages)
од Кјеран Малвени
Како топењето на мразот го отвора Арктикот за нови трговски и геополитички борби.
„Ќерките на бамбусовата шума“
(Daughters of the Bamboo Grove)
од Барбара Демик
Истражувачка книга за последиците од кинеската политика на едно дете и присилните меѓународни посвојувања.
„Највисокиот испит“
(The Highest Exam)
од Џија Руишуе и Ли Хонгбин, со Клер Кузино
Како приемниот испит „гаокао“ ја обликува кинеската општествена структура, од платите до политиката.
„Најдобриот хотел во Кабул“
(The Finest Hotel in Kabul)
од Лис Дусе
Историја на Авганистан раскажана низ судбината на хотелот „Интерконтинентал“ во Кабул.
„Часот на предаторот“
(The Hour of the Predator)
од Џулијано да Емполи
Остра анализа на новата генерација автократи и технолошки милијардери.
„Разнесувам пратки во Пекинг“
(I Deliver Parcels in Beijing)
од Ху Ањан
Едноставен, но моќен портрет на суровата реалност на нископлатената работа во Кина.
„По ковидот“
(In Covid’s Wake)
од Стивен Маседо и Френсис Ли
Како пандемијата доведе до инфлација, недоверба и политичка поларизација.
„Интересите на партијата се на прво место“
(The Party’s Interests Come First)
од Џозеф Торигијан
Биографија на Ши Џонгсјун, таткото на Ши Џинпинг, со длабок увид во корените на денешното кинеско раководство.
„Исправување на неправдите“
(Righting Wrongs)
од Кенет Рот
Како да се спротивставиме на најсуровите режими – преку факти, а не навреди.
„Рускиот човек на војната“
(Russia’s Man of War)
од Кети Скот-Кларк
Биографија на Виктор Бут, озлогласен трговец со оружје, раскажана преку ретки интервјуа.
„Ние, народот“
(We the People)
од Џил Лепор
Историја на американскиот устав и борбите за негово менување.
„Кога сите знаат дека сите знаат…“
(When Everyone Knows That Everyone Knows…)
од Стивен Пинкер
Брилијантна анализа на „општото знаење“ и неговата моќ во јавниот и личниот живот.
„Зошто ништо не функционира“
(Why Nothing Works)
од Марк Данкелман
Аргумент дека прекумерната регулација и распрснатата моќ го кочат напредокот.
---
Наука и технологија
„Добата на дијагнозата“
(The Age of Diagnosis)
од Сузан О’Саливан
Невролог поставува клучно прашање: дали упорното барање дијагнози навистина им користи на пациентите. Многу нормални состојби денес се третираат како болести, а раните скрининзи често доведуваат до терапии за проблеми што би исчезнале сами од себе. „Не стануваме поболни“, пишува авторката, „туку сè повеќе нешта ги припишуваме на болест“.
„Судири: патување на еден физичар од Хирошима до смртта на диносаурусите“
(Collisions: A Physicist’s Journey from Hiroshima to the Death of the Dinosaurs)
од Алек Невала-Ли
Луис Волтер Алварез, добитник на Нобеловата награда во 1968 година за физика на честички, бил и „најголемиот научен детектив на светот“, тврди оваа фасцинантна книга. Мистериите во кои бил вклучен – од атентати до НЛО – би го изненадиле и самиот Шерлок Холмс.
„Крик: ум во движење“
(Crick: A Mind in Motion)
од Метју Коб
Биографија на еден од најголемите научници на 20 век. Френсис Крик, кој заедно со Џејмс Вотсон ја открил структурата на ДНК, бил љубопитен, борбен и подготвен да греши. Неговиот пристап се темелел на универзалниот и добро проверен метод на проба и грешка.
„Империјата на вештачката интелигенција“
(Empire of AI)
од Карен Хао
Книга што открива вознемирувачки аспекти од ликот на Сем Алтман, коосновач и директор на OpenAI, како и од културата на Силициумската долина. Корисна противтежа на еуфоријата и хиперболата околу генеративната вештачка интелигенција.
„Краевите на Земјата: патувања кон поларните региони во потрага по животот, космосот и нашата иднина“
(Ends of the Earth: Journeys to the Polar Regions in Search of Life, the Cosmos and our Future)
од Нил Шубин
Книга преполна со впечатливи факти. Американски палеонтолог ги собира најновите научни сознанија за да објасни што ги прави поларните региони посебни и зошто тие се клучни за планетата. Авторот ги разгледува и последиците од глобалното затоплување, вклучувајќи го ослободувањето на стотици древни замрзнати вируси.
„Правични дози: приказна од прва рака за пандемијата и глобалната борба за еднаквост во вакцините“
(Fair Doses: An Insider’s Story of the Pandemic and the Global Fight for Vaccine Equity)
од Сет Беркли
Историја на вакцините раскажана од епидемиолог за заразни болести. За време на пандемијата на ковид-19, Беркли се спротивставувал на политичкиот отпор кон национализмот за да помогне во дистрибуцијата на две милијарди вакцини ширум светот.
„Интелигенција за храната: науката за тоа како храната нè храни, но и нè оштетува“
(Food Intelligence: The Science of How Food Both Nourishes and Harms Us)
од Џулија Белуз и Кевин Хол
Новинарка и истакнат нутриционист објаснуваат зошто војните околу јаглехидратите, мастите и протеините немаат јасен победник. Книгата ја анализира биологијата на човечкиот метаболизам, но и триковите на индустријата за брза храна, нутриционистичката хиперпродукција и ултрапреработените производи.
„Дали реката е жива?“
(Is a River Alive?)
од Роберт Макфарлејн
Со моќна и прецизна проза, авторот аргументира дека реките треба да се третираат како живи субјекти со сопствени права – од еколошки, етичка и естетска перспектива. Секој што некогаш почувствувал љубов кон некоја река ќе најде нешто длабоко лично во оваа книга. Вистинско ремек-дело.
„Изгубената орхидеја: приказна за викторијански грабеж и опсесија“
(The Lost Orchid: A Story of Victorian Plunder and Obsession)
од Сара Билстон
Кога „орхидоманијата“ ја зафатила Европа во 19 век, овие цвеќиња станале статусни симболи, слични на луксузна чанта или спортски автомобил денес. Оваа колоритна приказна за орхидеите и нивните многубројни значења ќе ги воодушеви и љубителите на цвеќиња, и ботаничарите и економистите.
„Мрежата под брановите: кревките кабли што го поврзуваат нашиот свет“
(The Web Beneath the Waves: The Fragile Cables that Connect our World)
од Самант Субраманијан
Кратка и лирска книга за подводната интернет-инфраструктура и луѓето што ја одржуваат. Таа нè потсетува колку современиот свет зависи од кревка мрежа од подморски кабли и колку таканаречениот нематеријален онлајн свет е ранлив на физички, економски и геополитички влијанија.
Уште неколку категории тука
