Како мирисало минатото?

Кога замислуваме некој простор во историјата, на пример градот Скопје, ретко го земаме предвид мирисниот пејзаж. Сигурни сме дека луѓето би зборувале малку поинаку. Облеката секако би им била различна. Но како ли мирисало?

Мирисите не се соодветни за долгорочно чување, а и нивното замислување не оди лесно. Тие се резултат на супстанци кои се пренесуваат преку воздухот, а испаруваат од различни материјали. Во моментот кога ќе се отвори шише парфем неговата содржина почнува да исчезнува, па еден музеј на историски парфеми многу бргу би се затворил доколку би дозволил политика на отворени шишиња. Оттаму, сетилната рекреација на историјата претставува научен предизвик. Toкму со него ќе треба да се соочи проектот Odeuropa за кого пишувавме претходно тука, а чија цел е да бидат регистрирани, реконструирани и сочувани мириси специфични за европскиот континент.

Опишувањето на минатите ароми е тешко поради „етикетите“ за мириси на кои сме навикнати. Тие се концепти (како концепт на мирис на „покосено сено“), но концепт не е исто што и перцепција на конкретнa, тазе ишишана трева. А описите на мирисите се и културолошки условени и зависи од контекстот во кој се среќаваат. На пример мирисот на анасон кај нас се поврзува со пијалокот мастика, додека во други контексти тој повеќе е врзан за бонбони или пастили за болки во грлото.

Ова е делумно причината зошто историјата се гради врз основа на трајни визуелни и тактилни артефакти како слики, написи, архитектонски зданија или камења и коски. Она што притоа недостасува е материјалната сетилност на непосреднта реалност, која може да ја обезбеди само директниот контакт.

Некои од контекстите кои го обезбедуваа ова веќе исчезнуваат, на пример пазарите за свежо месо и риба во голем број европски градови, кои сега се заменети со трговски центри кои не мирисаат на ништо посебно, овој период на средства за дезинфекција и воздух минат низ еркондишн. Кој знае како ќе мирисаат прустовските „мадлени“ на денешните генерации - можеби како испотена гејмерска столица.

Види претходно: Мапирање на градските мириси

15 декември 2020 - 08:57