Папагалот - последен говорител на изумрен јазик

Вообичаено се вели дека еден јазик постои сè додека е жив и последниот негов говорител. Но што ако говорителот не е човек, туку - папагал?

На 5 јуни 1799 германскиот географ и природонаучник Александар фон Хумболт трнал од Ла Коруња на северниот брег на Шпанија на петгодишно истражување на Северна и Јужна Америка. Пристигнал на венецуелското пристаниште Кумана на 16 јули и од таму започнало патувањето кон внатрешноста, долж реката Ориноко, до најсеверните делови на Амазонија. Се вратил на истото пристаниште во декември 1800-тата и откако повторно ги развил едрата шпартал низ Латинска Америка, најпрвин кон Куба, потоа кон денешните Колумбија и Еквадор, па до шпанската колонија Нова Шпанија. Пристигнал во Акапулко во 1803, го поминал Мексико, па преку САД, до 1 август 1804 се вратил назад во Европа. 

Описот на оваа патека ја илустрира Хумболтовата авантуристичка и љубопитна природа. Но петгодишното патување воспоставило стандард за прекуморските истражувања: тој се вратил во Европа со неверојатни количества зоолошки примероци и еколошки податоци, од детални податоци за флората и фауната на Маунт Чимборасо (Еквадор), на времето највисоката планина на светот, до описи на локалната клима и најдобрите рути за пловење. Оттаму, не е случајно што океанската струја која се движи долж западниот дел на Јужна Америка е именувана во негова чест. И не само тоа - Хумболт водел детални белешки за локалните политики, народите, културата, климата и геологијата и секогаш кога тоа му го дозволувало ограниченото познавање на локалните јазици, тој зборувал со домородците за да добие подобар увид во начинот на којшто тие живеат. Ова во длабочината на венецуелската џунгла вклучувало изненадувачка средба и со еден папагал-муабетџија.

Според легендата, во текот на неговото истражување на реката Ориноко, Хумболт се сретнал и живеел со локално домородно племе, близу изолираното село Мајпурес. Тоа чувало голем број припитомени папагали во кафези низ селото, и повеќето од нив биле научени да зборуваат. Но една од птиците, како што забележал Хумболт, звучела прилично различно од останатите. Кога ги прашал локалците зошто е тоа така, тие му рекле дека тој припаѓал на соседно племе, нивни непријатели. Соседите биле насилно истиснати од својата земја, членовите на племето или биле убиени или самите умреле во тотална изолација, носејќи ја со себе целата своја култура. Оттаму, излегло дека папагалот што го зборува нивниот јазик е последното живо суштество што го прави тоа. 

Иако ова често се етикетира како лингвистичка легенда, таа сепак ја покажува фрагилноста на јазикот - ако тој не е на некој начин регистриран, веднаш штом престане да се зборува - умира. За среќа, Хумболт бил доволно внимателен фонтески да транскрибира околу 40 зборови од речникот на папагалот во својата тетратка, оттаму успешно спасувајќи го јазикот на племето од заборав. Ова се покажало корисно и на друг начин - во 1997 уште два папагала биле истренирани да ги зборуваат овие јазици како дел од уметничка инсталација.  

10 мај 2023 - 19:03