нова книга

Спиењето како анти-капиталистички чин

Новата книга на Џонатан Крери, „24/7: доцниот капитализам и крајот на спиењето", зборува за една актуелна тема - конфликтот помеѓу биолошката потреба за сон и современиот притисок за продуктивност.

Кога ќе го затворите лаптопот, тој почнува да „спие". Ова копирање на зоолошки феномен како што е сонот врз предмети и апарати не е ново, ниту необично (се сеќавате на песната „Заедно во електрични сништа?" од осумдесетите?). Но потребата апаратите и луѓето да бидат продуктивни дури и кога би требало да одмараат е „технолошко отелотворување" на тој ист електричен сон, кој ни се продава преку рекламите за работа од дома, кои ви ветуваат дека „можете да заработите дури и кога спиете".

Спиењето е кочница за капитализмот. Ова, како што се вели во освртот кон книгата во Њу Стејтсмен, е аргументот на новиот, провокативен и фасцинантен есеј на Џонатан Крери (професор по модерна уметност и теорија на Универзитетот Колумбија), кој терминот 24/7 го користи за да ја опише постојаната потрошувачка и производство во денешниот свет. Бројките за тоа колку се спие, а колку се работи во „развиените" земји се алармантни - просечниот возрасен северноамериканец сега спие отприлика 6-7 часа на ноќ, што е пад од осумте часа колку што се спиело пред само една генерација, а драстично намалување во однос на десетте часа сон на почетокот на 20. век.

Во 1996, Стенли Корен во неговата книга „Крадачи на сон", го обвини недостатокот од одмор за индустриските катастрофи како распадот на Чернобил. Крери е исто толку загрижен, бидејќи сонот е последниот, буквално физички отпор кон постојаната пресија да се биде продуктивен. Погледнете ги само клупите по парковите, вели тој, и ќе сфатите дека дури и тие почнуваат да се дизајнираат така за никој да не може да заспие врз нив, дури ни во паузите од работното време.

На отстранување на нашата потреба за спиење работи цела машинерија - од електронските медиуми (се сеќавате кога програмата завршуваше во десет вечер?), преку третите смени на социјалните мрежи, до фармацевтската индустрија или онаа за енергетски пијалоци и кафе, кои ви гарантираат свежина на телото, кое така, вештачки стимулирано, е всушност турнато кон границите на сопствената издржливост.

Луѓето веќе не се заинтересирани за сопствените соништа, и имаат грижа на совест ако дремат или ако сонуваат на јаве. Исто како и „спијачите" во негативните утопии, како на пример во Матрикс, тие се отфрлени како нетокму, пасивни и некорисни членови на општеството. Во таквите научно-фантастични проекции соништата не се ништо повеќе од филмови - производи на умот, кои како и сите други производи можат да се продаваат и споделуваат, без елемент на мистичност и интимност.

Можеби наскоро ќе биде можно вметнување на реклами во нашите соништа? Би сакале ли да волонтирате некој да ви ги вгради во сонот за одредена сума? („Мојот сон е спонзориран од Фејсбук и Стоби флипс“) Додека жалиме по некогашниот домаќински обичај да се дремне после работа, со ококорени очи до доцна во ноќта гледаме во компјутерите, наместо да си легнеме, и ко луѓе да се наспиеме.

(наш мултитаскинг читател од дијаспората, и новите генерации кои од мали се учат на продуктивност)

31 јули 2013 - 17:46